نجات تالاب بین‌المللی هامون نیازمند حرکت جمعی مجامع جهانی محیط زیست

به گزارش کنکاش فردا، بارانهای سیل آسای مونسون نیز نتوانست جرعه ای آب به تالاب های سیستان و بلوچستان برساند و به واقع از زنده شدن هامون قطع امید شده است بگونه ای که مدیر کل حفاظت محیط زیست این استان به مردم توصیه کرد وابستگی به این تالاب ها را فراموش کنند و به سوی مشاغلی بروند که وابسته به آب و تالاب نباشد.

داود میرشکار روز پنجشنبه در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: علیرغم بارندگی های اخیر متاسفانه ۲ تالاب هامون و هامون جازموریان این استان همچنان خشک و بی آب هستند.

وی افزود: تالاب هامون واقع در شمال سیستان و بلوچستان بخشی از آن در خاک افغانستان و بخشی در خاک سیستان ایران قرار دارد.

مدیرکل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان گفت: به دلیل اینکه در گذشته آب به وفور در این تالاب وجود داشته برنامه ریزی ها براساس ترسالی و نرمال بوده و کمتر به خشکسالی توجه شده است.

وی بیان کرد: متاسفانه تالاب هامون مدتهاست که دچار خشکسالی شده و باوجود بارندگی های اخیر در سرچشمه رودخانه هیرمند و حوضه آبریز آن، این تالاب همچنان خشک و بی آب است.

میرشکار تصریح کرد: اداره کل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان به شدت پیگیر حق آبه این تالاب بوده و جلسات زیادی در این زمینه تشکیل و قول همکاری از سوی طرف افغانستانی نیز داده شده اما متاسفانه تاکنون اقدامی صورت نگرفته است.

وی گفت: سال گذشته از سمت فراه رود مقداری آب وارد تالاب شد اما از اردیبهشت ماه سالجاری کاملا خشک و آبی وارد آن نشده است.

به گفته کارشناسان محیط زیست تنها راه نجات تالاب بین المللی هامون رها سازی آب رودخانه هیرمند از سد کجکی و بند کمال خان در افغانستان است که متاسفانه جریان آب این رودخانه از چندین سال پیش بسته شده و حق آبه ایران از هیرمند که براساس معاهده سال ۱۳۵۱ سالانه ۸۲۰ میلیون مترمکعب است رها سازی نشده و علیرغم نشست های متعدد و تلاش بی وقفه سازمان حفاظت محیط زیست و وزارت نیرو متاسفانه همچنان راه بر انتقال آب به هامون از سوی کشور همسایه بسته است.

از آنجایی که این تالاب به عنوان هفتمین تالاب بین المللی و ذخیره گاه زیست کره محسوب می شود ایجاب می کند مجامع بین المللی به کمک ایران بیایند و کشور همسایه را متقاعد و مجبور به رها سازی آب کنند.

رودخانه هیرمند از کوه های بابا یغما در مرکز افغانستان سرچشمه می گیرد و پس از طی حدود هزار کیلومتر به مرز ایران در سیستان می رسد و در نهایت به دریاچه هامون می ریزد.

گفته می شود حاکمان کشور افغانستان آب مازاد بندکمال خان در ولایت نیمروز را نه تنها به سمت ایران رها سازی نکردند بلکه به نمک زاری به نام گودزره هدایت کرده و آب را هدر داده اند و حتی راضی به هدایت آب به تالاب هامون که هموطنانشان از آن بهره می برند نشده اند و مردم این ولایت نیز با خشکسالی روبرو هستند.

رایزنی ها و تلاش های مسوولان سیستان و بلوچستان نیز راه به جایی نبرده و حاکمان کشور همسایه مدعی اند که آورد رودخانه کاهش یافته در حالیکه سیل اخیر باعث جاری شدن مقادیر بسیار زیادی آب از این رودخانه به سد کجکی در ولایت هلمند و بند کمال خان شده است.

مدیرکل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان با اشاره به وضعیت تالاب هامون جازموریان اظهار داشت: هامون جازموریان در حوزه شهرستان دلگان واقع در جنوب غرب سیستان و بلوچستان قرار دارد که این تالاب نیز به دلیل ساخت سد در استان کرمان خشک بوده و از سیلاب محروم مانده است.

مدیرکل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان اظهار داشت: متاسفانه شهرستان دلگان در زمان طوفان ها دچار مشکل می شود که درخواست رهاسازی آب در این تالاب را داریم.

وی گفت: بر اثر بارندگی های اخیر پهنه اطراف تالاب جازموریان مرطوب شده اما تاکنون هیچ آبی داخل گودال اصلی این تالاب وارد نشده است.

میرشکار افزود: در گذشته وابستگی به تالاب ها شدید و شغل اکثر افراد دامداری، کشاورزی، صیادی و صنایع دستی بوده اما با توجه به خشکسالی های اخیر و مشکلاتی که امروز برای تالاب ها ایجاد شده، مردم باید وابستگی به این تالاب ها را کم کرده و به سوی مشاغلی بروند که وابسته به آب و تالاب نباشد.

هامون به عنوان سومین دریاچه بزرگ ایران پس از دریای مازندران و دریاچه ارومیه، هفتمین تالاب بین‌المللی جهان و دوازدهمین ذخیره‌گاه‌ زیست‌کره در ایران به ثبت رسیده است. دریاچه و تالاب هامون واقع در شمال استان سیستان و بلوچستان از سه دریاچه کوچک به نام‌های هامون پوزک، هامون صابری و هامون هلمند (هیرمند) تشکیل شده است. این دریاچه‌ها در زمان فراوانی آب به هم می‌پیوندند و دریاچهٔ مشترک هامون، میان افغانستان و ایران را تشکیل می‌دهند. رودخانهٔ هیرمند شریان اصلی ورود آب به هامون است و رودخانه‌های خاش‌رود، فراه رود، هاروت‌رود، شوررود، حسین‌آباد و نهبندان نیز به هامون می‌ریزند.

وسعت دریاچهٔ هامون در زمان پرآبی ۵٬۶۶۰ کیلومتر مربع است که از این مقدار ۳٬۸۲۰ کیلومتر مربع متعلق به ایران و بقیه متعلق به افغانستان است. با این اوصاف، دریاچه هامون وابسته به رودخانه هیرمند است و این وابستگی باعث شده تا هرگونه نوسانات در میزان آب آن، مشکلاتی را برای همه سامانه به وجود آورد.

تالاب هامون در چهارمین کنگره جهانی ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره که روزهای پایانی سال ۱۳۹۴ در لیما پایتخت پرو برگزار شد، از سوی یونسکو به‌عنوان ذخیره‌گاه زیست‌کره ثبت شد و بدین ترتیب تعداد ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره در ایران به ۱۲ مورد افزایش یافت.

هامون جازموریان در مرز ۲ استان‌ سیستان و بلوچستان و کرمان قرار دارد و حوضه آبریز آن با وسعت ۶۹ هزار و۶۰۰ کیلومتر مربع است که نیمه باختری این حوضه به وسعت ۳۵ هزار و ۶۰۰ کیلومتر مربع در استان کرمان و نیمهٔ خاوری آن به وسعت ۳۴ هزار کیلومتر مربع در استان سیستان و بلوچستان جای دارد. دشت‌های جیرفت، فاریاب و رودبار جنوب در استان کرمان و دشت‌های ایرانشهر، بمپور، سردگان، دلگان، سرتختی و اسپکه در استان سیستان و بلوچستان قرار دارد. بعضی از این دشت‌ها مانند دشت جیرفت و رودبار از مساعدترین نقاط فلات ایران برای کشت گیاهان گرمسیری به‌شمار می‌آیند.

با آبگیری سد جیرفت در سال ۱۳۷۰ شمسی بر روی رودخانه دائمی هلیل رود به عنوان مهمترین و پرآب ترین رودخانه حوزه بزرگ جازموریان و رها نشدن آب، جریان زیست محیطی رودخانه برهم خورد و عملا رودخانه هلیل رود در پایین دست سد تبدیل به یک رودخانه غیر دائمی شد و اثر جدی بر وضعیت دریاچه بویژه در حوزه سیستان و بلوچستان گذاشت. خشکسالی چندین ساله موجب شد جازموریان به کانون تولید ریزگرد در منطقه تبدیل شود اما در جریان سیل‌دی‌ماه ۱۳۹۸ آب‌گیری شد و مجددا به سبب گرمای شدید هوا و تبخیر زیاد آب، خشک شد و باد و ریزگرد نصیب مردم دلگان و برخی مناطق اطراف آن شد.