اجرای سامانه‌های نوین آبیاری در گیر و دار اعتبارات

به گفته مجری طرح توسعه سامانه‌های نوین آبیاری وزارت جهاد در 30 سال اخیر 35 درصد اراضی زراعی و باغی آبی کشور به سامانه‌های نوین آبیاری تجهیز شد اما نبود اعتبارات، چالش بزرگ اجرای سامانه‌های نوین در سال‌های اخیر است.
به گزارش کنکاش فردا، مقام معظم رهبری در دیدار با تولید کنندگان و فعالان اقتصادی در تاریخ ۱۰ بهمن ۱۴۰۲ مواردی را مطالبه کردند و پیگیری آنها را از مسئولان در دستور کار قرارداد تا وضعیت فعلی و موانع احتمالی را جهت انعکاس بررسی ‌کند.در این دیدار یکی از مطالبات رهبر انقلاب از دولت، پیگیری اجرای سامانه‌های نوین آبیاری در بخش کشاورزی بود.طبق نظر کارشناسان، اجرای آبیاری نوین در زمین‌های کشاورزی به افزایش بهره‌وری تولید و کاهش مصرف آب تا ۱۱ هزار متر مکعب در یک هکتار نسبت به روش سنتی غرقابی کمک می‌کند.اجرای این سامانه‌ها در کشور از اوایل دهه ۷۰ شروع شده، ۳ میلیون هکتار از ۸٫۵ میلیون هکتار اراضی زراعی و باغی کشور به این سامانه مجهز است و حدود ۵ میلیون هکتار باقی مانده است.کشور ایران با ۲۳۰ میلی متر جزو مناطق خشک دنیا است و افزایش بهره‌وری آب می‌تواند به افزایش تولید کالاهای اساسی که سالانه بین ۱۴ تا ۱۶ میلیون دلار وارد می‌کنیم کمک کند.در راستای پیگیری بیشتر این موضوع سراغ فریبرز عباسی، مجری طرح توسعه سامانه‌های نوین آبیاری وزارت جهاد کشاورزی رفتیم و از وی در این‌باره پیگیری کردیم .تمام کارهایی که در این خصوص انجام شده و دلیل عدم تحقق اهداف و برنامه‌ها را شفاف کنیم.
طرح توسعه سامانه‌های نوین آبیاری در طی بیش از ۳۰ سال گذشته چقدر پیشرفت داشته است؟
تاکنون ۳ میلیون هکتار از ۸ تا ۸٫۵ میلیون هکتار زمین زراعی و باغی آبی کشور به سامانه نوین آبیاری مجهز شده است، البته ۱٫۶ میلیون هکتار هم شبکه آبیاری مدرن سطحی انجام شده است که می‌توان به رقم بالا اضافه کرد.
منظور شما از شبکه آبیاری مدرن سطحی همان سیمان کاری کانال‌ها برای انتقال بدون پرتی آب به سر زمین است؟
بله همینطور است.
 آیا امکان تجهیز به سامانه نوین آبیاری در این زمین‌ها وجود نداشت؟
با توجه به وضعیت زمین، شرایط آب وهوایی و نوع کشت تصمیم گیری می‌شود که چه نوع سیستم آبیاری اجرا شود بنابراین در این ۱٫۶ میلیون هکتار بهتر بود که به جای سیستم نوی آبیاری از روش سطحی استفاده شود
 با احتساب این دو یعنی مدل یعنی آبیاری نوین و سطحی مدرن، هنوز نیمی از زمین‌های آبی کشور مجهز به آبیاری نوین نیست.
 بله حدود ۸۰۰ هزار تا یک میلیون هکتار را باید وزارت نیرو همکاری کند و کانال‌های یک و دو پایاب سدها را آماده کند تا آبیاری مدرن سطحی راه اندازی کنیم و اکنون منتظر همکاری این وزارتخانه هستیم؛ با این حال هنوز ۲٫۶ میلیون هکتار از اراضی آبی کشور باقی مانده که باید به سامانه نوین تجهیز شوند.
چه چالش‌هایی سر اجرای تجهیز این زمینها وجود دارد و چه زمانی بالاخره تمام می‌شود؟
 مشکل اصلی اعتبار است که در سالهای اخیر کم شده، حمایت‌هایی هم از صندوق توسعه ملی صورت می‌گرفت که انجام نمی‌شود و سرعت اجرای پروژه‌ها را کم کرده است، اگر اعتبار به حد کافی باشد سالانه امکان اجرای ۴۰۰ هزار هکتار از این پروژه وجود دارد که در این صورت طی ۵ تا ۶ سال پرونده بسته خواهد شد.
 امسال چقدر اعتبار در بودجه دیده شده و روند آن در سالهای گذشته چگونه بوده است؟
 امسال ۳۲۰۰ میلیارد تومان اعتبار در نظر گرفتند که نسبت به سال گذشته بهتر بوده اما در سال‌های گذشته این روند کاهشی بوده است.
طی دو سال اخیر چقدر از طرح سامانه نوین آبیاری در کشور اجرا شده است؟
 ۱۰۰ هزار هکتار تنها در دو سال گذشته اجرا شده است.
 خب با این به قول شما اعتبار کم چگونه می‌خواهید سامانه‌های نوین را که اینقدر در امنیت غذایی کشور مهم است را سر و سامان دهید؟
 از ظرفیت‌های ستاد فرمان اجرای فرمان امام(ره)، بنیاد برکت، معاونت روستایی و توسعه مناطق محروم ریاست جمهوری هم استفاده می‌کنیم تسهیلاتی هم از ستاد اجرای فرمان امام گرفته ایم و البته مشارکت های مردمی هم در اولویت ما است.
 چه میزان تسهیلات گرفته‌اید؟
مثلا سال گذشته ستاد اجرای فرمان حضرت امام ۲۰۰ میلیارد تومان تسهیلات داد و قرار است در سال جاری هم کمک‌های خود را ادامه دهد.
به غیر از مشکلات اعتبار چه موانع دیگری سر راه اجرای سامانه‌های نوین آبیاری در کشور و جود دارد؟
 اغلب مشکلات حول محور اعتبار است، مثلا بخشی از اعتبار را در قالب اوراق می‌دهند که کسورات قانونی هم از آن کسر می شود و در روند اجرا مشکل ساز است.
زمین های کشاورزی کشور خرد و میانگین ۲ هکتار و در برخی استانها حدود یک هکتار است در حالی که اجرای سامانه‌های نوین در زمین های بزرگتر اقتصادی است، آیا شما این را مانعی برای اجرای طرح نمی‌دانید؟
 ما قانون تجمیع زمین‌های کشاورزی داریم بنابراین با این قانون این مشکل برطرف می شود.
این قانون مربوط به ۱۸ سال پیش است و پیشرفت اجرای این قانون پایین است.
بیشتر کارهای اجرایی ما مربوط به مالکان بزرگ بوده که در قطعات بزرگتر انجام دادیم و میانگین قطعات طرح های تجهیز به سامانه نوین ۲۵ هکتار بوده است.
اگر بنابر آنچه که شما می‌گویید ۵۵ درصد زمین‌های کشور آبیاری نوین و آبیاری سطحی مدرن با میانگین قطعات ۲۵ هکتار انجام شده میانگین قطعات زمین‌های کشاورزی باید خیلی بیش از ۲ هکتار باشد اما در واقع اینطور نیست.
عمده آبیاری‌های نوین مربوط به کشت و صنعت‌ها و مالکان با قطعات بزرگ بوده است.
تسهیلاتی که به آبیاری نوین می‌دهند آیا همان سهم دولت ۸۰ درصد و سهم کشاورز ۲۰ درصد باقی می ماند؟
با توجه به استقبال خوبی که مردم دارند می‌خواهیم مشارکت آنها را در این بخش بیشتر کنیم، حدود۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار پرونده در انتظار اجرا داریم.
 آیا سهم پرداختی مردم را می‌خواهید کاهش دهید؟
خیر سهم آنها را می‌خواهیم از ۲۰ به ۳۰ درصد افزایش دهیم.
آیا فکر می‌کنید که در این صورت مشارکت مردم بیشتر یا کمتر می‌شود؟
بیشتر می‌شود زیرا آنها از محل بهره‌وری در تولید و مصرف آب اجرای این طرح سود می‌برند.
شما در بخشی از صحبت‌ها گفتید که وزارت نیرو هم باید در اجرای این طرح مشارکت کند.
 بله در اجرای کانالهای درجه یک و دو و نیز تحویل آب حجمی به کشاورزان که در این صورت مصرف آب به حداقل می‌رسد، وزارت نیرو تنها به ۱۵ درصد چاه‌ها کنتور حجمی داده و ۸۵ درصد چاه‌ها تجهیز نشده است.
اگر فکر می‌کنید صحبتی ناگفته در این حوزه باقی مانده است، بفرمایید.
پیش از این از صندوق توسعه ملی برای اجرای سامانه نوین آبیاری اعتبار تخصیص می‌دادند که فعلا انجام نمی‌شود علاوه بر این اعتبارات هم متناسب با تورم بیشتر نمی‌شود بلکه روند کاهشی است.