توسعه تولید خراسان رضوی در شعاع پرتوهای معجزه‌آسا

به گزارش کنکاش فردا، امروزه دنیا از انرژی هسته ای و پرتوها به منظور ارتقای کیفی تولیدات، نگهداری از آنها و ایجاد ارزش افزوده برای محصولات صادراتی و حتی رفع معضلات و مشکلات زیست محیطی بهره گرفته است، چیزی که ایران برای سالها به سبب فشارهای سیاسی از آن غفلت کرده و از گردونه رقابت با سایر کشورها بازمانده است، این مهم تاثیر زیادی در حوزه اقتصادی و مراودات با کشورهای مختلف داشته است که در این راستا دولت سیزدهم وارد عمل شده تا عقب ماندگی های این بخش را جبران کند.

سازمان انرژی اتمی چهار معاونت تخصصی دارد که معاونت چهارم آن در خصوص پرتونگاری فعال است و شرکت توسعه کاربرد پرتوها نیز که زیر نظر این معاونت فعالیت می کند، از جمله بخش هایی است که ورود جدی به استفاده از پرتوها در بخش های مختلف داشته است و تاکنون چندین سامانه پرتودهی متناسب با نیاز استانهای مختلف ایجاد کرده است و در اقدامی جدید تلاش دارد زمینه راه اندازی سامانه پرتودهی را در خراسان رضوی نیز فراهم کند.

در این راستا چند روز قبل مشاور مدیرعامل شرکت توسعه کاربرد پرتوها در نشستی با فعالان اقتصادی خراسان رضوی، اهتمام این شرکت را نسبت به راه اندازی سامانه پرتودهی در این استان اعلام و ابعاد مختلف و مزایای آن را برای استان تشریح کرد و گفت: رئیس دولت سیزدهم تاکید ویژه ای بر ترویج فرهنگ استفاده از پرتودهی در کشور دارد تا بیشتر از گذشته به آن پرداخته شود و در کل کشور توسعه یابد.

سازمان انرژی اتمی تمرکزش را روی این موضوع گذاشته است که به موضوعات پرتودهی که سالهای سال از آن غفلت کرده ایم، بیشتر بپردازد، خراسان رضوی با توجه به قابلیتهای ویژه در صنعت، کشاورزی و پزشکی نیاز مبرم به راه اندازی سامانه پرتودهی دارد.حسین عباسی زاده افزود: سازمان انرژی اتمی تمرکزش را بر این موضوع گذاشته است که به موضوعات پرتودهی که سالهای سال از آن غفلت کرده ایم، بیشتر بپردازد و استان خراسان رضوی با توجه به قابلیت های ویژه در حوزه صنعت، کشاورزی و پزشکی، نیاز مبرمی به راه اندازی سامانه پرتودهی دارد.

به گفته مشاور مدیرعامل شرکت توسعه کاربرد پرتوها، هم اکنون در کشور سه سامانه پرتودهی گاما و ۲ سامانه پرتودهی الکترون وجود دارد که بهره برداری از سامانه های گاکای تهران و بناب و سامانه های الکترون یزد و قزوین برعهده شرکت توسعه کاربرد پرتوها است و خراسان رضوی باید از سامانه پرتودهی برخوردار شود که شرکت توسعه کاربرد پرتوها در صورت سرمایه گذاری بخش خصوصی یا دولتی، حمایتها و پشتیبانی های فنی را از آن خواهد داشت.

وی خاطرنشان کرد: از سال ۱۴۰۰ و با تاکید رئیس جمهور مبنی بر توسعه استفاده از فناوری هسته ای در کشور، سند آمایش سرزمینی به بهره برداری رسید که براساس آن هر استان بسته به شرایط و استعدادش در این سند تقسیم بندی شد، در این راستا تاکنون اتفاقات خوبی در این زمینه رخ داده و نخستین شهرک پرتودهی پزشکی کشور با سرمایه گذاری سازمان اوقاف و امور خیریه در شیراز کلنگ زنی شده است و یکی از مجموعه های دانش بنیان در این بخش ورود جدی داشته است.

عباسی زاده اضافه کرد: سامانه های پرتودهی زیرمجموعه شرکت توسعه کاربرد پرتوها در تهران برای محصولات پزشکی، در بناب برای محصولات کشاورزی، در یزد و قزوین نیز برای محصولات پلیمری هستند که مقرر شده است بخشی از سامانه پرتودهی در قزوین به محصولات سیم و کابل نیز اختصاص یابد، در پایان سال نیز سامانه پرتودهی در رشت در خصوص محصولات ساختمانی ایجاد خواهد شد.

ثمرات پرتوها در بخش‌های مختلف اقتصادی

عباسی زاده به ارزش افزوده بالای کالاها در نتیجه پرتوفرآوری اشاره و بیان کرد: پرتوفرآوری کالاها بازار کار زیادی برای آنها ایجاد می کند، دستگاه مایکرویو نیز برای محصولات کشاورزی ایجاد شده که ارزش افزوده حبوبات و غلات را افزایش می دهد و هزینه اش به نحوی است که اغلب کارخانه داران کوچک هم می توانند از آن استفاده کنند.

وی همچنین به سامانه پرتودهی پرتابل گاما در بناب، ویژه محصولات کشاورزی و سامانه شتاب دهنده الکترون در یزد و استفاده از آن در گوهرسنگها اشاره کرد و گفت: پرتودهی به گوهرسنگها به هیچ وجه ماهیت سنگ را از بین نمی برد بلکه ذاتا رنگش را تغییر و به آن ارزش افزوده می دهد، سامانه شتاب دهنده الکترونی برای سیم و کابل و موضوعات پتروشیمی عمق نفوذ کمتری دارد ولی تا زمانی که خراب نشده است، می توان از آن استفاده کرد.

مشاور مدیرعامل شرکت توسعه کاربرد پرتوها به استفاده سایر کشورها از سامانه پرتودهی برای ایجاد ارزش افزوده به کالاها اشاره کرد و گفت: خرمای تولیدی در ایران در کشورهای امارات و پاکستان و هند پرتودهی می شود و دوباره به کشورمان یا کشور روسیه ارسال می شود و این موضوع نشان می دهد که کشورهای دیگر در این بخش از ما پیشی گرفته اند.

عباسی زاده اضافه کرد: شرکت توسعه کاربرد پرتوها آمادگی کامل را برای پشتیبانی از کارهای تحقیقاتی و مواردی که قابلیت عملیاتی شدن داشته باشند،‌ را دارد و از فعالان بخش خصوصی و دولتی استان خراسان رضوی در این مسیر حمایت می کند.

دغدغه‌های فعالان اقتصادی در استفاده از پرتودهی

پرتودهی یا پرتوفرآوری در حوزه اقتصادی خراسان رضوی در چهار بخش کشاورزی، گوهرسنگها، صنایع معدنی و صنایع الکترونیک قابل بحث است و فعالان اقتصادی استان از تجارب کشورهای دیگر در استفاده از پرتودهی در حوزه های مزبور آگاهی دارند و دغدغه های خود را نسبت به کاربرد پرتوها در ارزش آفرینی برای تولیدات خود با خبرنگار ایرنا در میان گذاشتند.

سرپرست دفتر هماهنگی امور سرمایه‌گذاری و اشتغال استانداری خراسان رضوی در این باره گفت: استفاده از پرتوها از گذشته در حوزه کشاورزی و تجهیزات پزشکی کشور وجود داشته است اما بحث این است که استفاده از پرتوها با چه شیوه ای وارد استان شود.

به گفته احسان توانا، مشهد شهر جهانی گوهرسنگها شناخته شده است و مزیت ویژه در این خصوص دارد، می توان این شهر را به عنوان یک زنجیره ارزش در حوزه گوهرسنگها معرفی کرد زیرا جزو زنجیره های اولویت دار در خراسان رضوی است.

وی با اشاره به تاکید استاندار خراسان رضوی در خصوص توسعه صادرات گوهرسنگها گفت: تاثیر پرتوها در حوزه گوهرسنگها باید بررسی بیشتری شود تا بتوان آنها را در کلاس استانداردهای بین المللی به خارج از کشور صادر کرد.

نایب رییس اتحادیه طلا، نقره و جواهر مشهد و عضو کمیسیون تخصصی طلا و جواهر این شهر نیز در این باره گفت: مشهد که شهر جهانی گوهرسنگها نام گرفته است، متاسفانه صنعت سنگ و گوهرسنگها در آن رها شده و اقدام مثمر ثمری در این زمینه انجام نگرفته است.

جلال اختر دانش افزود: سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی در مشهد از صبغه طولانی و پرافتخاری برخوردار هستند اما با بی تدبیری و مدیریت غلط، اصالت این سنگ ها از بین رفته است، تاکنون نیز فقط روی عقیق خراسان که از سنگهای قیمتی معروف است، پرتونگاری انجام گرفته است.

وی بیان کرد: خراسان رضوی سنگ “گارنت” یا سنگ “کوارتز” در اختیار دارد اما از فناوری تراش آن برخوردار نیست، تعداد تراشکاران ماهر استان که در سال های قبل ۱۷۰ نفر بوده است اکنون به تعداد انگشتان دست رسیده است، از ماشین آلات و تجهیزات به‌روز تراش سنگ نیز برخوردار نیستیم تا توان رقابت با کشورهای دیگر را داشته باشیم، اگر قرار است با پرتونگاری صنعت گوهرسنگها و سنگهای قیمتی را رونق دهیم باید سطح فناوری و ماشین آلات این صنعت را نیز افزایش دهیم.

ارزش فیروزه نیشابور در خراسان رضوی به خاطر کمبود آن است، اما می توان با پرتودهی رنگ این سنگ را جلا داد و ارزش آن را چندین برابر کرد.نایب رییس اتحادیه طلا، نقره و جواهر مشهد گفت: ارزش فیروزه نیشابور در خراسان رضوی به خاطر کمبود آن است، اما می توان با پرتودهی رنگ این سنگ را جلا داده و ارزش آن را چندین برابر کرد، اگر به بازار رضای مشهد سری بزنید، سنگهای آماده برای استفاده روی فلز از کشورهای چین، تایلند و هند هستند و این موضوع به دلیل ضعف صنعت تراش ما است و چه بسا که معادن ۵۰ درصد از این سنگها در کشور وجود داشته باشد.

وی اظهار داشت: اگر قرار بر پشتیبانی از صنعت تراش سنگهای قیمتی و استفاده از پرتونگاری در این بخش باشد باید در این زمینه تجدیدنظر کرد زیرا تجهیزات کافی برای تشخیص و تراش سنگها در اختیارمان نیست.

اختردانش خاطرنشان کرد: در چین، سنگ رودخانه ای پخته، پرتونگاری کرده و آن را به نام سنگ کائولن عرضه می کنند، چینی ها در این بخش از ما پیشی گرفته اند اما در ایران به دلیل ضعف فناوری، سنگها بیشتر خام فروشی می شود در حالی که خام فروشی سنگهای قیمتی در کشورهای دیگر ممنوع است و لازم است که ما نیز از پرتونگاری استفاده درست کرده و مانع از خام فروشی سنگها شویم.

وی بیان کرد: صادرات سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی نسبت به ظرفیتی که در مشهد و خراسان رضوی وجود دارد، ناچیز است، این شهر بهترین تراشکاران سنگ را دارد، زمانی که سنگ روی فلز قرار می گیرد ارزش آن چندین برابر می شود، فعالان عرصه سنگهای قیمتی پول کشور را در صادرات و واردات خود حفظ می کنند لذا باید مسوولان تجدیدنظری در اعمال سیاستهای خود در این صنعت داشته باشند.

ایمنی تجهیزات پزشکی، مولفه مهم در استفاده از پرتوها

مسوول انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان تجهیزات پزشکی خراسان رضوی نیز در این باره گفت: این استان بعد از تهران، قطب دوم تولید و صادرات تجهیزات پزشکی است و با پیشرفتی که این انجمن داشته به زودی به قطب تولید تجهیزات پزشکی در کشور تبدیل می شود.

مرتضی کرباسی افزود: در این شرایط وجود سامانه پرتودهی در خراسان رضوی ضروری است، با توجه به اینکه این سامانه در برخی استانها ایجاد شده، لازم است که شرق کشور نیز یک دالان پرتودهی داشته باشد که تحقق این امر مستلزم سرمایه گذاری دولتی با همکاری بخش خصوصی است.

پرتودهی برای تجهیزات پزشکی یک امر ضروری بوده و به پیشروی در این صنعت کمک می کند.وی در عین حال به برخی مضرات پرتودهی روی محصولات اشاره و بیان کرد: پرتودهی روی محصولات پلیمری، حالت شکنندگی و تغییر رنگ ایجاد می کند که قابل رفع است اما در مجموع پرتودهی برای تجهیزات پزشکی یک امر ضروری است و به پیشرفت در این صنعت کمک می کند.

کیانی نژاد، عضو دیگر انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان تجهیزات پزشکی خراسان رضوی به بیان چند مساله در خصوص استفاده از پرتودهی در حوزه تجهیزات پزشکی اشاره و بیان کرد: در مجموع ۱۲۷ هزار قلم کالا در حوزه تجهیزات پزشکی وجود دارد که ۴۵ درصد از آنها نیازمند استریلیزاسیون است.

وی اظهار داشت: برخی از تجهیزات پزشکی در مواجهه با اشعه گاما تغییر ماهیت می دهند، در این راستا استریلیزاسیون گاما می تواند چالش برانگیز باشد به ویژه برای اقلامی که در آن قطعات الکترودی وجود دارد، از سوی دیگر پرتودهی تجهیزات پزشکی نیاز به زیرساختی دارد که باید فراهم شود، جدا از این مساله، ایمنی این بخش نیز ضروری است.

گرانی پرتودهی برای محصولات کشاورزی

مدیر کنترل کیفیت واحد صنعتی سحرخیز نیز در این باره گفت: پرتودهی روش گران‌قیمتی است که برای محصولی مانند زعفران یا ادویه های دیگر توجیه اقتصادی ندارد، از سوی دیگر صنعت زعفران با وجود اینکه ایران بزرگترین تولیدکننده آن در دنیا است، آسیب دیده و در نگهداری محصولات کشاورزی مانند زرشک، آلو و زعفران دچار چالش جدی هستیم.

رضایی اظهار داشت: اکنون زرشک صادراتی از خراسان رضوی به استرالیا سه یا چهار ماه در کشتی می ماند و تا به فروشگاه های آن کشور برسد به طور کامل کیفیت خود را از دست می دهد که این رویه اعتبار محصولات کشاورزی را به طور کامل از بین خواهد برد.

در این راستا سالانه ۷۵ میلیون تن سنگ باطله هماتیت در منطقه سنگان خواف ایجاد می شود که می تواند ۲۴ درصد از این محصول را با پرتودهی بهبود بخشید.یک فعال اقتصادی در حوزه معدن از سنگان شهرستان خواف نیز معتقد است که شیوه استحصال سنگ آهن از معادن سنگان و تبدیل آن به گندله و کنسانتره بر مبنای خصوصیت مگنتیت سنگ آهن انجام می گیرد و قابلیت استحصال هماتیت سنگ آهن در این منطقه وجود ندارد.

حسین زاده افزود: در این راستا سالانه ۷۵ میلیون تن سنگ باطله هماتیت در منطقه سنگان خواف ایجاد می شود که می توان ۲۴ درصد از این محصول را با پرتودهی بهبود بخشید.

وی اظهار داشت: قیمت هر کیلوگرم سنگ آهن مگنتیت ۲۰ میلیون ریال است که اگر بخواهیم ۲۴ درصد از ۷۵ میلیون تن سنگ باطله هماتیت را به مگنتیتی تبدیل کنیم که قابلیت استحصال داشته باشد و وارد مسیر گندله سازی و کنستانتره سازی شود، هزینه آن به ۳۰ هزار میلیارد تومان در سال خواهد رسید.

وی بیان کرد: نبود فرآیند تبدیل سنگ باطله هماتیت به مگنتیت، در منطقه سنگان خواف معضل زیست محیطی ایجاد کرده است در حالی که می توان با بهره‌گیری از پرتودهی و تبدیل هماتیت به مگنتیت از یک فاجعه زیست محیطی جلوگیری کرد.

ایمنی و ارزش افزوده برای سیم و مس با استفاده از پرتوها

حسین محمدیان از یک شرکت تولید کننده سیم و کابل در خراسان رضوی نیز در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: ایران هفتمین کشور در زمینه برخورداری از ذخایر معدنی مس است، این فلز اصلی ترین کاربرد را در تولید سیم و کابل دارد که صنعت سیم و کابل کشور نیز شرایط خوبی دارد.

وی به اهمیت فناوری در صنعت برق اشاره کرد و گفت: بیش از ۷۰ درصد از آتش سوزی ها در داخل کشور ناشی از برق است زیرا هنوز از فناوری های قدیمی در این صنعت استفاده می شود، صنعت کنونی سیم و کابل سازی کشور، فناوری منسوخ شده ای دارد و عایق سازی در این حوزه بسیار کم است.

بیش از ۷۰ درصد از آتش سوزی ها در داخل کشور به دلیل برق است زیرا هنوز از فناوریهای قدیمی در صنعت برق استفاده می شود.وی اظهار داشت: زمانی که به سیم و کابل حرارت می رسد، گاز سمی ایجاد می کند که مسمومیت و خفگی به دنبال دارد، اکنون دیگر در کشورهای اروپایی از پی.وی.سی به عنوان روکش یا عایق کابل استفاده نمی کنند، بلکه از پرتودهی استفاده کرده و آن را تبدیل به یک محصول خاص می کنند.

(کابل PVC نوعی کابل است که روکش آن از ماده‌ای به ‌نام پلی‌وینیل‌کلراید یا به اختصار PVC ساخته شده است. این ماده از دهۀ ۱۹۵۰ جایگزین عایق‌های لاستیکی در سیم‌کشی خانه‌ها شد و امروزه به‌علت مقرون ‌به‌ صرفه ‌بودن و سهولت در ساخت، در صنایع بسیاری به‌ کار برده می‌شود).

وی با تاکید بر لزوم انطباق سیم و کابل های ساخت داخل کشور با استانداردهای جهانی، گفت: سیم و کابل مانند رگهای بدن در سراسر زندگی ما جریان دارد، لذا اگر از کیفیت لازم برخوردار نباشد زمینه ساز بروز حادثه می شود.

محمدیان به استفاده از پرتودهی در مس و ایجاد ارزش افزوده برای آن اشاره کرد و گفت: مس از کشور کیلویی ۴۰۰ هزار تومان صادر می شود در حالی که با پرتودهی می توان آن را به کیلویی پنج میلیون تومان ارتقا داد، لذا پرتودهی می تواند صادرات این بخش را با ارزش افزوده زیادی همراه کند.

از آنجا که قرار است برای ایجاد سامانه پرتودهی در خراسان رضوی مشارکت بخش خصوصی نیز جلب شود، شرکت تعاونی کیان در این راستا وارد عمل شده است، “امید احسانی” مدیرعامل این شرکت در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با اشاره به تاثیرات به کارگیری این فناوری در ایجاد ارزش افزوده در حوزه صنایع و ارائه خدمات به ویژه در گوهرسنگ ها، تجهیزات پزشکی، صنایع غذایی، سیم و کابل و خوراک دام و طیور گفت: شرکت تعاونی کیان با توجه به اخذ مجوزها، سعی دارد ضمن جلب همکاری و مشارکت در سرمایه گذاری از سوی متقاضیان، نسبت به رسوخ فناوری پرتودهی در استان گام بردارد.