سید علیرضا موسوی، کارشناس اقتصادی طی یادداشتی در «فلزات‌آنلاین» نوشت:

ایران در فرصت طلایی پس از توافق؛ آمادگی برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی

به صورت عادی برای نتیجه مذاکرات میان ایران و آمریکا دو سناریو پیش‌بینی می‌شود؛ اول توافق و رفع تحریم‌ها، دوم شکست مذاکرات و تشدید تحریم‌ها.

این یادداشت با فرض انجام توافق میان ایران و آمریکا نوشته شده و هدف آن، جلب توجه مسئولان و ذی‌نفعان به چگونگی بهره‌مندی حداکثری از آن در حوزه جذب سرمایه‌گذاری خارجی است.

پس از توافق :

تیتر بزرگ رسانه‌های کشور: توافق شد؛ ایران و آمریکا توافق کردند؛ اروپا نیز به دنبال آمریکا توافق کرد؛ تحریم‌ها برداشته شد؛ همکاری بعد از چهل و هفت سال جدایی؛ “سیل سرمایه‌گذاران در راه ایران و …

اکنون که پس از چهل و هفت سال دشمنی و تقدیم هزاران شهید و صرف هزاران میلیارد تومان هزینه، تامین منافع ملی کشور در توافق با آمریکا قرار گرفت و با تدبیر نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران و رهبری حکیم آن با همت تیم مذاکره‌کننده و ارکان تصمیم‌گیر به این مهم دست یافته‌ایم، ضرورت دارد در کوتاه‌ترین زمان و بهترین شکل ممکن، آثار رفع تحریم‌ها در حوزه‌های گوناگون، به ویژه اقتصاد و توسعه کشور و متعاقب آن معیشت مردم نمایان شود.

در همین راستا، سوالات زیر و پاسخ‌های آن‌ها می‌بایست مورد توجه قرار گیرند.

  • آیا سفارت‌خانه‌های ایران در خارج از کشور، آمادگی مراجعه متقاضیان سرمایه‌گذاری را دارند؟
  • شرایط اعطای ویزا و مدت آن چگونه است؟
  • آیا آمایش سرزمین و فرصت‌های سرمایه‌گذاری در کشور به‌روزرسانی شده‌اند؟
  • سهم بخش‌های تخصصی از میزان جذب سرمایه با توجه به سهم آن‌ها از رشد اقتصادی و همچنین توجه به زیرساخت‌ها و پیش‌نیازها تعیین شده‌اند؟
  • مطالبات مردم نظیر تقویت ارزش پول ملی، نمایان شدن آثار توافق و سرمایه‌گذاری‌های خارجی در معیشت و… چگونه مدیریت خواهد شد؟
  • آیا مطالعات فنی و اقتصادی به روز و مورد قبول بانک در حوزه‌های گوناگون تهیه شده است؟
  • سرمایه‌گذاران خارجی در حوزه‌های گوناگون باید به کدام سازمان‌های تخصصی مراجعه کنند؟
  • آیا وزارتخانه‌ها و استانداری‌ها بخش پذیرش و راهنمای سرمایه‌گذاری خارجی را دارند؟
  • آیا تارنماهای تخصصی و ملی ما بخش انگلیسی به روز و دقیق دارند؟
  • آیا مقررات مرتبط به سرمایه‌گذاری خارجی به زبان‌های دیگر در دسترس متقاضیان قرار دارد؟
  • آیا علاوه بر فرصت‌های سرمایه‌گذاری جاری، آمادگی برای جذب سرمایه‌گذاری‌های مرتبط با فناوری‌های نوظهور مانند هوش مصنوعی، انرژی‌های پاک یا بلاک‌چین وجود دارد؟
  • شرایط سرمایه‌گذاری و مقررات و مشوق‌های مرتبط در مقایسه با سایر کشورها به‌روزرسانی شده است؟
  • فرودگاه‌های بین‌المللی کشور برای پذیرش مسافران و سرمایه‌گذاران و تبدیل ارزها و خدمات ترانسفر و… آمادگی دارند؟
  • تهیه ملزومات اولیه نظیر سیم کارت، اینترنت و … برای سرمایه‌گذاران چگونه است؟
  • آیا هتل‌ها و مراکز اقامتی و خدمات شهری در مکان‌های جذاب برای سرمایه‌گذاری آمادگی دارند؟
  • شرایط فعالیت خارجی‌ها در بورس ایران، چه از منظر سهام‌داری و چه از منظر جذب مشارکت مردم در طرح‌های آتی آن‌ها چگونه است؟
  • ثبت شرکت، افتتاح حساب و … تعیین تکلیف شده است؟
  • برای جذب فاینانس، ضمانت‌نامه‌های مرتبط، نقش بانک مرکزی، شورای اقتصاد و … آمادگی لازم ایجاد شده است؟
  • آیا بانک‌ها برای اتصال به درگاه‌های بین‌المللی نظیر سویفت و ارائه خدمات آمادگی دارند؟
  • آیا متخصصان لازم برای انجام مذاکرات در روش‌های مختلف قراردادی نظیر EPC، EPCF، BOT، BOO و … در سازمان‌ها و شرکت‌ها حضور دارند؟
  • در قراردادهای بین‌المللی چه تدبیری برای جلوگیری از بروز مشکلاتی نظیر قرارداد کرسنت اندیشیده شده است؟
  • آیا در جذب سرمایه‌گذار خارجی، نقش محیط زیست، منابع طبیعی، حریم راه، حریم رود، حریم روستا، تداخل با سازمان انرژی اتمی و … مانند سرمایه‌گذاری‌‎های داخلی است؟
  • تعارض احتمالی سرمایه‌گذاری‌های جدید خارجی با فعالیت‌های موجود در کشور به چه روشی بررسی و تصمیم‌گیری خواهد شد؟
  • تعارض احتمالی میان منافع ملی و منافع منطقه‌ای در جذب سرمایه و محل تعریف پروژه‌ها چگونه حل خواهد شد؟
  • نقش مناطق آزاد و ویژه اقتصادی در این موضوعات چیست؟
  • برای سرمایه‌گذاری ایرانیان خارج از کشور چه تمهیدات ویژه‌ای تدارک دیده شده است؟
  • نرخ سود بانکی و تسهیلات داخلی چگونه خواهد شد؟
  • با ناترازی‌ها در بخش برق و گاز و آب برای سرمایه‌گذاری‌های خارجی چگونه رفتار خواهد شد؟
  • آیا سرمایه‌گذاران خارجی در راستای منافع ملی، نیاز به دسته‌بندی براساس ملیت و یا حجم سرمایه‌گذاری دارند؟
  • آیا پاسخ به متقاضیان در حوزه‌هایی که نیاز به رعایت تشریفات قانونی مناقصه و یا مزایده وجود دارد، «نه» خواهد بود؟
  • قوانین و بخش‌نامه‌هایی که از نظر دستگاه‌های نظارتی می‌بایست رعایت شوند، برای این موضوع به‌روزرسانی شده‌اند؟
  • کپی رایت در حوزه نرم‌افزار و … چگونه خواهد شد؟
  • تعیین تکلیف املاک و دارایی‌ها و سهام احتمالی شرکت‌هایی که پیش از تحریم در ایران فعال بوده‌اند، چگونه خواهد بود؟
  • اصولا فرمانده عملیاتی استفاده حداکثری از رفع تحریم‌ها و حضور سرمایه‌گذاران در ایران کجاست؟

با بررسی سوالات فوق و سوالات احتمالی دیگر و پاسخ آنها، اقدامات ذیل ضروری به نظر میرسد:

اول؛ تعیین فرمانده واحد و هماهنگی بین نهادی در سطح ریاست جمهوری با اختیارات ویژه و تشکیل «ستاد عملیاتی جذب سرمایه‌گذاری خارجی» به منظور تصمیم‌گیری و رفع تعارضات و مشکلات احتمالی و نظارت بر عملکرد دستگاه‌ها.

دوم؛ آماده‌سازی زیرساخت‌های اولیه حداکثر ظرف مدت سه ماه شامل ایجاد مراکز یکپارچه سرمایه‌گذاری خارجی در سطح سفارت‌ها، وزارتخانه‌ها و استانداری‌ها و ارائه شرایط سرمایه‌گذاری و معرفی فرصت‌های سرمایه‌گذاری.

سوم؛ به‌روزرسانی قوانین و مقررات مرتبط با هدف شفاف‌سازی و کاهش بروکراسی با توجه به رقبای منطقه‌ای و همچنین توجه مزیت‌های عمومی و نسبی کشور.

چهارم؛ پاسخگویی به افکار عمومی و مطالبات مردمی با ارائه گزارشات مستمر دوره‌ای.

نتیجه اینکه :

آمادگی عملیاتی برای پذیرش سرمایه‌گذاری خارجی، نیاز به هماهنگی و اقدامات فراوانی دارد که می‌بایست به موقع انجام شوند تا دچار مسئله غافل‌گیری و فرصت‌سوزی نشویم و موفقیت توافق نه در عمان و سایر کشورها بلکه در میدان عمل اقتصاد ایران تعیین می‌شود.

هشدار نهایی :

اگر مسئولان به این پرسش‌ها و الزامات عملیاتی پاسخ فوری و عینی ندهند، در این صورت بروکراسی پیچیده و طولانی می‌تواند باعث کاهش اعتماد سرمایه‌گذاران خارجی و انتقال فرصت‌ها به کشورهای همسایه شود؛ عدم آمادگی برای بهره‌برداری از توافق می‌تواند به کاهش اعتماد عمومی و تشدید شکاف بین دولت و ملت منجر شود که در نهایت توجه را از توسعه اقتصادی به مسائل حاشیه‌ای سوق خواهد داد؛ عدم تحقق دستاوردهای ملموس از توافق ممکن است هزینه‌های سیاسی و اجتماعی را افزایش دهد و فرصت‌های موجود را به تهدید تبدیل کند.

در پایان توجه خواننده را به حکمتی از امیرالمومنین علی (ع) جلب می‌کنیم:

الفُرصَهُ تَمُرُّ مَرَّ السَّحابِ ، فانتَهِزُوا فُرَصَ الخَیرِ  ( نهج البلاغه : حکمت ۲۱ )

فرصت، چون ابر مى گذرد. پس، فرصتهاى کار خوب را غنیمت شمرید.