تبعات تعطیلی‌های اجباری بر اقتصاد ایران؛ از کاهش بهره وری تا اُفت تولید

به گزارش کنکاش فردا، تعطیلی ناشی از آلودگی هوا به دلیل توسعه فعالیت های صنعتی در حومه کلانشهرها و تردد وسایل نقلیه، موضوع جدیدی نیست و در دهه اخیر اغلب کشورهای در حال توسعه را تحت تاثیر قرار داده است.

ایران نیز از در این سال‌ها تبعات آلودگی هوا در فصول سرد سال ایمن نبوده است و در این سال ها همواره شاهد تعطیلی یک یا چند روزه مدارس و یا ادارات به دلیل انباشت آلاینده ها در شهرهای صنعتی کشور بوده‌ایم.

چند سال پیش سازمان همکاری و اقتصاد بین‌المللی (OECD) مطالعه‌ای را روی آثار اقتصادی ناشی از آلودگی هوا بر اقتصاد جهانی انجام داده بود که نشان می داد هر سال میلیاردها دلار از اقتصاد جهان به خاطر آلودگی هوا از بین می‌رود و حجم آن تا سال ۲۰۶۰ میلادی به ۳.۷ میلیارد دلار خواهد رسید.

اگر همین آمار به تعطیلی های ناخواسته دیگر تعمیم داده شود، روشن می‌شود که تداوم این تعطیلات جز زیان برای اقتصاد ایران دستاوردی ندارد و ضرورت دارد که عوامل پیدایش آن در اسرع وقت رفع شود زیرا در برنامه هفتم پیشرفت که ملاک عمل دولت چهاردهم است، رشد اقتصادی ۸ درصدی اقتصاد ایران به عنوان هدف تعریف شده است که ۵.۲ درصد از آن باید از محل رشد سرمایه و ۲.۸ درصد از محل بهره وری حاصل شود.

اینکه چرا تعطیلی‌ها بر اقتصاد ایران تبعات زیان بار مضاعف دارد را باید در ساختار اقتصاد ایران جست‌وجو کرد که سهم بخش خصوصی از آن اندک است و اتاق بازرگانی ایران سهم بخش خصوصی از کیک اقتصادی کشور را حدود ۱۲ درصد می‌داند؛ با این اوصاف با هر بار تعطیلی ادارات و مراکز دولتی، ۸۸ درصد از اقتصاد کشور دچار مشکل می شود حتی اگر بانک‌ها باز باشند و شاخص بورس نیز روند صعودی داشته باشد.

این موضوع زمانی هم بر سر تعطیلی پنجشنبه ها بر سر زبان ها افتاد؛ در آن زمان رئیس اتاق تهران گفته بود، وقتی دولت از تعطیلی پنجشنبه صحبت می‌کند این امر در وضعیت کسب و کارها هم تاثیر می‌گذارد و برای بخش خصوصی ایجاد هزینه می‌کند.

اما داستان تعطیلی‌های ناخواسته فقط به آلودگی هوا محدود نمی‌شود؛ ناترازی در بخش انرژی بویژه تولید برق و گاز که اولی در تامین روشنایی و دومی در تامین گرمایش خانوارها سهم قابل توجهی دارد، در روزهای پایانی پاییز، متولیان استان های مختلف را بر آن داشته تا با تعطیلی مدارس و ادارات، به یاری تامین مصرف برق و گاز در بخش خانگی بشتابند تا بتوان این شرایط را با مشکلات کمتری پشت سر گذاشت.

تعطیلی ناخواسته به هر دلیلی که رخ دهد، بر اقتصاد کشور تاثیرگذار است و نخستین اثر مستقیم آن کاهش بهره وری اقتصادی است و پس از آن کاهش تولید در نقطه کانونی قرار می گیرد.

جدای از تبعات اقتصادی ناشی از تعطیلات اجباری، مرگ شهروندان به دلیل آلودگی هوا نیز به صورت مضاعف هزینه های بهداشتی و درمانی کشور را بالا می برد که در این راستا به تازگی علیرضا رئیسی معاون بهداشت وزارت بهداشت، از خسارت ۱۲ میلیارد دلاری آلودگی هوا به کشور، مرگ سالانه هفت هزار نفر در تهران به دلیل آلودگی هوا خبر داده‌است.

علی اصغر صادقی مجرد نایب رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران معتقد است، تعطیلی شهرها و الزام کارخانه‌ها به توقف فعالیت، آثار قابل‌توجهی بر تولید دارد و کارخانه‌ها را دچار ضرر مالی می‌کند به طوری که کاهش تولید، افزایش هزینه‌های ثابت و تأخیر در تحویل سفارشات از جمله پیامدهای اصلی تعطیلی آلودگی هواست و این مشکلات حتی می‌تواند باعث کاهش درآمد، کاهش صادرات و حتی از دست دادن سهم بازار شود.

به گفته وی، تکرار تعطیلی‌ها مشکلات زیادی ایجاد می‌کند که مهمترین آن کاهش بهره‌وری نیروی کار است چرا که وقتی تولید متوقف می‌شود، پرسنل یا بدون کار می‌مانند یا مجبورند اضافه‌کاری کنند تا تأخیرها جبران شود، مشکل دوم ناشی از تعطیلی‌ها، توقف ماشین‌آلات و تجهیزات صنعتی است که می‌تواند باعث استهلاک بیشتر آن‌ها شود.

وی افزود: پیامد این توقف این است که بسیاری از صنایع که به زنجیره تأمین وابسته‌اند، گرفتار می‌شوند و خط تولید آنها دچار مشکل می‌شود در چنین شرایطی، کارخانجات برای جبران ضررهای مالی ممکن است مجبور به تعدیل نیرو شوند. این مسئله به‌ویژه در مورد کارخانه‌های کوچک و متوسط که حاشیه سود کمتری دارند، شدیدتر است.

این فعال حوزه انرژی با بیان اینکه تعطیلی ها باعث زیان مالی فعالان اقتصادی می شود و نیاز است برنامه ای جامع برای جلوگیری از آن نگاشته شود، افزود: بازارها، صنایع تولیدی، خدمات روزمره و حتی آموزش تحت تأثیر این تعطیلات قرار می‌گیرند بنابراین تعطیلی مکرر حتی می‌تواند اعتماد سرمایه‌گذاران را کاهش دهد.

نائب رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی،صنایع،معادن و کشاورزی ایران خاطر نشان کرد: تعطیلی‌های ناگهانی می‌تواند باعث ایجاد استرس، اضطراب و حتی افسردگی شود و مردم نگران آینده شغلی، تحصیلی و اقتصادی خود شوند این وضعیت به‌ویژه برای خانواده‌هایی که منابع درآمدی محدود دارند یا کسب‌وکارهای کوچک را مدیریت می‌کنند، بسیار نگران‌کننده است.

با این اوصاف تعطیلی‌های ناشی از آلودگی هوا، تاثیرات اقتصادی و اجتماعی گسترده‌ای به همراه دارد و اگرچه ممکن است به طور موقت از شدت آلودگی هوا بکاهد یا ناترازی انرژی را برطرف کند و باعث کاهش مصرف شود اما هزینه‌های اقتصادی و اجتماعی بالایی را نیز به دنبال خواهد داشت.

بنابراین برای کاهش پایدار آلودگی هوا، بهبود مصرف و از بین بردن ناترازی ها و جلوگیری از تعطیلی‌های مکرر، نیازمند برنامه‌های جامع و بلندمدت در حوزه‌های حمل‌ونقل عمومی، استفاده از سوخت‌های پاک و مدیریت شهری و افزایش بهره وری در حوزه انرژی هستیم و تنها از این مسیر می‌توان از تاثیرات منفی اقتصادی و اجتماعی تعطیلی های اجباری جلوگیری کرد ضمن اینکه سلامت عمومی را بهبود بخشید.

در شرایطی که رشد تولید ناخالص داخلی کشور طی برنامه های چهارم تا ششم، حدود ۳.۵ درصد بوده است، نیازمند توجه بیشتر به سرمایه گذاری های داخلی و خارجی، ایجاد فضای کسب و کار و رفع ناترازی در بخش آب و برق و گاز هستیم تا بتوانیم به هدف گذاری تعیین شده دست یابیم.