نسوز (دیرگداز) به عنوان یک ماده معدنی غیرفلزی شناخته می‌شود که از خاک نسوز به دست می‌آید. این ماده معدنی در مقابل حرارت، فشار و همچنین خوردگی ناشی از حملات شیمیایی مقاوم بوده و تجزیه نمی‌شود و از این رو به عنوان پوشش محافظ سطوح در کوره‌های با دمای بالا مورد استفاده قرار می‌گیرد. خصوصیات مذکور در نسوز باعث شده است تا صنایع فلزی (آهنی و غیرآهنی) اعم از فولاد، مس و آلومینیوم، به عنوان مهم‌ترین صنایع مصرف‌کننده این مواد شناخته شوند. علاوه‌براین، به دلیل استحکام بالا در پیوندهای شیمیایی دیرگداز، صنایعی مانند شیشه، پتروشیمی، سیمان، گچ، آهک و سرامیک نیز از دیگر صنایع مصرف‌کننده نسوزها به شمار می‌روند و بر همین اساس می‌توان گفت نسوزها، نقش بسیار استراتژیکی در تولید صنعتی کشور ایفا می‌کنند. در یک نگاه کلی، صنعت نسوز را باید مادر صنایع برشمرد؛ چرا که نقش آن در توسعه و پیشرفت تولید و اقتصاد انکارناپذیر است.
قدمت صنعت نسوز در ایران (به صورت تولید صنعتی)، به بیش از ۸۵ سال قبل برمی‌گردد؛ جایی که یک واحد صنعتی در جنوب تهران در کنار کارخانه سیمان ری در این زمینه فعالیت می‌کرد اما به مفهوم امروزی، تولید صنعتی این ماده از حدود ۵۰ سال پیش در داخل آغاز شده است. در حال حاضر بیش از ۹۷ درصد نیاز داخل به انواع فرآورده‌های نسوز از طریق بیش از ۹۰ کارخانه تولیدی فعال در این صنعت تامین شده و تنها حدود ۳ درصد که عمدتا مربوط به نسوزهای مورد استفاده در صنعت شیشه است و تولید آن‌ها صرفه اقتصادی ندارد، در کشور تولید نمی‌شود. نسوزهای تولید شده در کارخانه‌های داخلی، قابلیت رقابت با معتبرترین برندهای خارجی را دارند که عمر نسوزهای مورد استفاده در کوره‌های صنایع فولادی و کوره‌های دوار سیمان، خود گواهی بر این مدعاست و گاها عمر این نسوزها بعد از سفارشی‌سازی «Customize»، به بیش از عمر برندهای درجه یک جهان مانند «RHI Magnesita» نیز می‌رسد.
طبق آمار منتشر شده توسط گمرک ایران، واردات مواد نسوز کشور طی سال‌های ۱۳۹۸ تا ۱۴۰۲ با روند کاهشی و صادرات آن با روند افزایشی همراه بوده است. واردات اشکال نسوز شامل محصولاتی مانند آجر، بلوک و چهارگوش در بازه زمانی مذکور کاملا صعودی بوده و از حدود ۲۴ هزار تن در سال ۱۳۹۸، به ۳۷ هزار تن در سال ۱۴۰۲ رسیده است. در بازه زمانی پنج ساله ۱۳۹۸ تا ۱۴۰۲، کشورهای چین با سهم ۴۳ درصد، آلمان ۱۵ درصد، امارات ۱۰ درصد، ترکیه ۷ درصد و ایتالیا ۶ درصد، از جمله واردکنندگان انواع نسوز به ایران بوده‌اند. به علاوه، صادرات مواد نسوز ایران طی سال‌های ۱۳۹۸ تا ۱۴۰۲ (به جز سال ۱۳۹۹) در مجموع افزایشی بوده؛ به طوری که از حدود ۱۸ هزار تن در سال ۱۳۹۸، به بیش از ۳۰ هزار تن در سال ۱۴۰۲ رسیده است. از جمله کشورهایی که ایران در بازه زمانی فوق مواد نسوز را به آن‌ها صادر کرده است، می‌توان به عراق با سهم ۶۳ درصد، افغانستان ۷ درصد، عمان، ترکمستان و آذربایجان هر یک به میزان ۳ درصد اشاره کرد.
ظرفیت نصب شده تولید انواع فرآورده‌های نسوز در داخل در حالی به بیش از ۸۰۰ هزار تن در سال رسیده است که در سال ۱۴۰۳، نزدیک به ۵۰۰ هزار تن از این محصولات در کارخانه‌های نسوز تولید شد. بر همین اساس، کماکان با ۳۰۰ هزار تن ظرفیت مازاد تولید در این صنعت مواجه هستیم که با توجه به چالش‌های موجود در حوزه تجارت خارجی، عملا امکان صادرات آن به بازارهای خارجی و ارزآوری به داخل کشور وجود ندارد؛ اگرچه برخی از تولیدکنندگان نسوز که عضو انجمن صنفی کارفرمایی صنعت مواد نسوز نیز هستند، مبادرت به صادرات جزئی انواع فرآورده‌های نسوز کرده‌اند که چندان قابل توجه نبوده است. با این وجود، حال این سوال مطرح می‌شود که فعالان صنعت نسوز در سالی که گذشت و همچنین دو ماهه ابتدایی سال ۱۴۰۴، با چه چالش‌ها و محدودیت‌هایی در مسیر توسعه روزافزون خود روبه‌رو بوده‌اند.
در حال حاضر تامین مواد اولیه، نه تنها به یکی از مهم‌ترین چالش‌های پیش‌روی تولیدکنندگان نسوز کشور بلکه اکثر واحدهای صنعتی تبدیل شده است؛ اگرچه بخش عمده مواد اولیه مورد نیاز صنعت نسوز طی سالیان اخیر داخلی‌سازی شده اما همچنان از لحاظ وزنی، حدود ۴۰ تا ۴۵ درصد و از لحاظ ارزشی، بیش از ۷۰ درصد آن به واردات از بازارهای خارجی وابسته است. اصلی‌ترین معضل موجود در واردات مواد اولیه، ثبت سفارش کالاست که به دلیل مشکلات متعدد و خطاهایی که در سامانه جامع تجارت طی سه ماهه ابتدایی و دو ماهه پایانی سال ۱۴۰۳ و دو ماهه ابتدایی سال ۱۴۰۴ وجود داشته است، تولیدکنندگان نسوز در تامین مواد اولیه که امری بسیار مهم و حیاتی برای آن‌ها محسوب می‌شود و اغلب موجودی انبارها در حال نزدیک شدن به صفر است، چندان موفق نبوده‌اند. از طرفی، متاسفانه وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز پیگیری‌های لازم در این زمینه را انجام نداده و تا به امروز نتیجه مطلوبی برای ثبت سفارش خرید خارجی در سامانه مذکور حاصل نشده است.
در چنین شرایطی، حتی در مواردی که تولیدکنندگان نسوز موفق به ثبت سفارش خود در سامانه جامع تجارت شده‌اند، بعضا تخصیص ارز مورد نیاز آن‌ها تا ۶ ماه به طول انجامیده است. گاهی اوقات نیز تخصیص ارز توسط بانک مرکزی که البته تایید آن ابتدا باید توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت صورت پذیرد، به قدری زمان‌بر و طولانی شده که در بسیاری از موارد، اعتبار پروفورم‌های ثبت سفارش شده باطل می‌شود و کرایه حمل‌های دریایی در این فاصله زمانی تغییر می‌یاید. واقعیت امر اینکه چالش تخصیص ارز در صورت یک حرکت و تصمیم درست توسط دولت و بانک مرکزی به راحتی قابل حل است؛ چراکه هزینه واردات کل مواد اولیه کارخانه‌های تولید نسوز در کشور به ۲۵۰ میلیون یورو می‌رسد که قابل مقایسه با هزینه‌های بسیاری از صنایع نیست و این در حالی است که صنعت نسوز به واسطه نقش استراتژیک و مادر آن در سایر صنایع، کم از صنایعی همچون داروسازی ندارد. بر همین اساس ضرورت دارد تخصیص ارز مورد نیاز صنعت نسوز با قید فوریت و بر اساس نرخ مشخص صورت پذیرد تا فعالان این صنعت در زمینه تامین مواد اولیه دچار سردرگمی نشوند.
قطعی گاز در زمستان و قطعی برق در بهار و تابستان را می‌توان یکی دیگر از چالش‌های مهم صنعت نسوز کشور برشمرد زیرا هم‌زمان با قطعی برق، تولید صنایع فولاد و سیمان که جزو مصرف‌کنندگان اصلی فرآورده‌های نسوز به شمار می‌آیند، کاهش یافته و به دنبال آن تولید و فروش این محصولات نیز افت پیدا می‌کند. بسیاری از کارخانه‌های نسوز از کوره‌های تونلی پیوسته «Continuous Tunnel Furnace» در خطوط تولید خود بهره می‌برند که این قطعی برق و گاز، ضرر و زیان جدی به عمر نسوز این کوره‌ها وارد کرده و منجر به کاهش طول عمر آن‌ها می‌شود. با کمال تاسف از حدود دو سال قبل، سود بازرگانی واردات محصولات ساخته شده نسوز به یک درصد رسیده است؛ در حالی که سود بازرگانی واردات مواد اولیه ۴ تا ۵ درصد بوده و همین مسئله باعث شده است برخی صنایع مصرف‌کننده نسوز مانند فولاد، سیمان و پتروشیمی‌ها، خود اقدام به خرید نسوز از خارج و واردات آن کنند. نکته قابل تامل اینکه ترکیه به عنوان یکی از رقبای ایران در صنعت نسوز، تعرفه بیش از ۱۲ درصدی برای واردات محصولات ساخته شده نسوز در نظر گرفته و علاوه‌برآن، تعرفه ترجیحی ۲۰ درصدی برای واردات از چین نیز اعمال کرده است.
در پایان باید گفت بخش عمده‌ای از سرمایه انسانی فعال در کارخانه‌های نسوز کشور در حال فرسوده شدن هستند که این مسئله، جانشینی آن‌ها با منابع انسانی جوان و متخصص را می‌طلبد و بر همین اساس ضرورت دارد تربیت و آموزش نیروی انسانی خبره و متخصص در دستور کار دانشگاه‌ها و مراکز علمی و تحقیقاتی قرار بگیرد. در همین راستا، پیشنهاد می‌شود که رشته کارشناسی ارشد دیرگدازها حداقل در تعدادی از دانشگاه‌ها ایجاد شده تا در طول یک سال، حداقل ۵۰ نفر کارشناس ارشد از دانشگاه‌های معتبر فارغ ا‌لتحصیل شوند و جانشین‌پروری در صنعت نسوز اتفاق بیفتد.
انتهای پیام//
به نظر می‌رسد موتور رشد تولید آلومینیوم چین پس از دو دهه رشد سریع و سرمایهگذاری گسترده در ظرفیتهای تولید به ایستگاه پایانی خود نزدیک شده است.
صنعت فولاد در ايران طی سال‌های اخير با موانع و محدوديتهای متعددی دست و پنجه نرم کرده است؛ چالشهايی که بخش کوچکی از آن به تحريمهای خارجي و بخش عمده‌ای نيز به مشکلات داخلی برمی‌گردد.
فروآلیاژها، آلیاژهای دارای آهن محسوب میشوند که عموما به منظور افزایش کیفیت و بهبود خواص فولاد و چدن از طریق اضافه کردن عناصر آلیاژی خاص به مذاب فولاد و چدن مورد استفاده قرار میگیرند. نقش این عناصر شامل اکسیژنزدایی در حین فرایند تولید یا ایجاد ساختار مورد نظر و دستیابی به خواص فیزیکی و شیمیایی مطلوب برای کاربردهای مشخص انواع فولاد و چدن است.
در آیین اختتامیه نخستین جشنواره ملی نشان اقتصاد مقاومتی که روز دوشنبه پنجم خرداد ماه ۱۴۰۴ در مجموعه فرهنگی ورزشی تلاش تهران برگزار شد، شرکت فولاد خوزستان به دلیل شاخصهای برتر در حوزه اقتصاد مقاومتی، تندیس ویژه این رویداد را از آن خود کرد.
دیدگاه بسته شده است.