یکه‌تازی پالایشگاه‌ گاز شهید هاشمی‌نژاد در شمال شرق کشور

پالایشگاه شهید هاشمی‌نژاد این روزها به مقصدی جذاب برای شرکت‌های دانش‌بنیان و مراکز دانشگاهی تبدیل شده، به‌طوری که در این مدت زمان کوتاه، ثبت و تحقق پروژه‌های مهم و راهبردی را شاهد بوده است. یحیی فیضی، مدیرعامل شرکت پالایش گاز شهید ‌هاشمی‌نژاد در گفت‌وگو با هفته‌نامه مشعل به فعالیت‌های این پالایشگاه و کم و کیف آنها در واحدهای مختلف پرداخته است که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.

در سال ۱۴۰۰ در مجموع چند میلیارد مترمکعب گاز فرآورش شده است؟ لطفاً گزارشی از مقدار محصولات جانبی تولیدشده در پالایشگاه ارائه کنید.

پارسال در این پالایشگاه حدود ۱۳ میلیارد و ۳۸۰ میلیون مترمکعب گاز فرآورش و ۴۶۰ هزار تن گوگرد تولید شده است. از طرفی در همین بازه زمانی حدود ۲ میلیارد مترمکعب گاز از مخزن شوریجه برداشت داشته‌ایم. در حالی که این مقدار برداشت گاز در سال ۹۹، یک میلیارد و ۷۷۰ میلیون مترمکعب بوده است.

در حوزه جلوگیری از خام‌فروشی و تکمیل زنجیره ارزش افزوده، اقدام‌های تأثیرگذاری اجرایی شده است؛ لطفاً گزارشی از فعالیت‌های پالایشگاه در این حوزه ارائه کنید.

در پالایشگاه‌ هاشمی‌نژاد دو راهبرد داریم؛ راهبرد گاز و گوگرد. در راهبرد گاز برداشت از مخزن صیانتی بوده و سعی بر این است که با افزایش بهره‌وری، هزینه‌های تولید را کاهش دهیم.

در بخش گوگرد که بخش مهمی است و درآمد پالایشگاه از طریق آن محقق می‌شود نیز تلاش کرده‌ایم در زنجیره تولید گوگرد و محصولات گوگردی با ارزش افزوده بالا، درآمد بیشتری ایجاد کنیم. طبق طراحی اولیه پالایشگاه، گوگرد تولیدی به‌صورت کلوخه بود. این گوگرد از پالایشگاه هاشمی نژاد به بندرعباس ارسال و به کشورهایی از جمله چین و هند صادر می‌شد و این موضوع هزینه زیادی درپی داشت، ضمن اینکه به صادرات خام گوگرد نیز منجر می‌شد. از سوی دیگر، کشورهای خریدار نیز که از گوگرد برای تولید کود بنتونیت استفاده می‌کردند، این کود را با چند برابر قیمت، مجدد به ایران صادر می‌کردند و همین موضوع موجب شد تا برای تبدیل گوگرد به محصولات با ارزش افزوده بالا برنامه‌ریزی شود.

با توجه به سیاست‌های اصل ۴۴ قانون اساسی، باید در جهت کوچک‌سازی شرکت‌های دولتی تلاش و تا حد امکان از ظرفیت بخش خصوصی استفاده شود. بر این اساس، برنامه فروش گوگرد مذاب در دستور کار قرار گرفته است و با این برنامه، بخش خصوصی وارد عمل شد و توانست با همکاری شرکت‌های دانش‌بنیان، طراحی واحدهای دانه‌بندی گوگرد، تولید کود بنتونیت و کود میکرو ارگانیزه را در دستور کار قرار دهد.

کارکنان این شرکت‌های دانش‌بنیان، فارغ‌التحصیلان دانشگاه شریف بودند و این موجب افتخار بود. این شرکت‌ها توانستند واحدهای دانه‌بندی گوگرد را طراحی کنند و تجهیزات و دستگاه‌های مورد نیاز را نیز بسازند. این تجهیزات هم در پایین‌دست پالایشگاه شهیدهاشمی‌نژاد نصب است و این کارخانه خوشبختانه ابتدای امسال با حضور رئیس‌جمهوری، وزیر نفت و مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران افتتاح شد. تحقق این دستاورد، برای ما مایه افتخار است چون محصولی که پیش از این به‌صورت خام از کشور خارج می‌شد، با بهره‌گیری از ظرفیت جوانان در پایین‌دست پالایشگاه، به محصولات با ارزش افزوده بیشتر تبدیل می‌شوند.

برنامه تکمیلی‌تری برای افزایش حجم صادرات یا صدور دانش فنی در دستور کار دارید؟

فعالیت‌ها در شرکت پالایش گاز شهید هاشمی‌نژاد زیر چتر اقتصاد مقاومتی انجام می‌شود. در بند ۶ اقتصاد مقاومتی تکلیف شده است که دانش را باید ایجاد، جاری و ترویج داد. با توجه به حمایت و استقبال شرکت ملی گاز ایران، قرار است در آینده، مشابه کاری که در خانگیران انجام شد در پالایشگاه‌های ایلام و عسلویه نیز انجام شود. از سوی دیگر، ترکمنستان و کشورهای حوزه سی‌ای‌اس (کشورهای مستقل مشترک‌المنافع) نیز تولیدکننده گوگرد هستند. با توجه به ایجاد پارک گوگردی در پایین‌دست پالایشگاه، این امکان که از مزیت‌های رقابتی نزدیکی به مرز ترکمنستان استفاده شود، مهیاست و با واردات گوگرد تولیدی این کشورها، می‌توان آن را به محصولات با ارزش افزوده بالاتر تبدیل و آن را به کشورهای هدف بازار صادر کرد.

نکته دیگر اینکه در بازدیدی ک ه احمد زمانی، مدیر هماهنگی و نظارت بر تولید گاز از پالایشگاه شهید هاشمی‌نژاد داشت، بر تولید محصولات گوگردی با ارزش افزوده بالاتر و اشتغال‌زایی در پارک‌های گوگردی تأکید کرد. بر این اساس، پالایشگاه شهید هاشمی‌نژاد در این حوزه مهم مأموریت گرفت. کشور به سالانه دو میلیون تن کود فسفات نیاز دارد که این کود هم‌اکنون از خارج وارد می‌شود؛ در حالی که می‌توان در پارک‌های گوگردی آن را تولید کرد. این کود ارزش افزوده بسیار بالایی دارد، همچنین مورد نیاز دانه‌های روغنی است و با تولید و تحویل آن به کشاورزان، شاهد افزایش تولید دانه‌های روغنی خواهیم بود و از واردات این محصولات نیز بی‌نیاز می‌شویم.

با تکمیل زنجیره ارزش و تولید محصولات دانش‌بنیان، چه میزان ارزش افزوده بیشتر، عاید کشور می‌شود؟

در بازار دنیا، گوگرد کلوخه و دانه‌بندی از ۱۵ تا ۱۵۰ دلار قیمت‌گذاری می‌شوند. به زبان ساده، با تبدیل گوگرد مذاب به دانه‌بندی قیمت آن از ۱۵ به ۱۵۰ دلار افزایش می‌یابد. زمانی که این گوگرد به کود بنتونیت تبدیل می‌شود، ارزش افزوده آن ۳ برابر و با تبدیل آن به میکرو ارگانیزه شاهد افزایش ۵ تا ۸ برابری ارزش آن خواهیم بود. زمانی هم که این گوگرد به کود فسفات تبدیل شود، ارزش افزوده آن افزایش ۱۰ برابری خواهد داشت.

برای تحقق شعار سال، افزون بر پروژه پارک گوگرد، چه برنامه‌های دیگری در حوزه همکاری با شرکت‌های دانش‌بنیان تعریف و اجرا کرده‌اید؟

پالایشگاه‌ هاشمی‌نژاد سه رکن دارد و در حوزه‌های مرتبط با خودکفایی، آینده‌پژوهی و تحقیقات جدید، فعال است. کمیته خودکفایی، شناسنامه فنی قطعات مورد نیاز پالایشگاه را تهیه می‌کند و آن را در اختیار صنایع و شرکت‌های دانش‌بنیان قرار می‌دهد تا با این شناسنامه فنی بتوانند قطعه مورد نیاز پالایشگاه را تولید کنند. در حوزه پژوهش نیز، نیازهای این حوزه پس از احصا، از طریق دانشگاه‌ها، مراکز علمی و دانش‌بنیان‌ها پیگیری می‌شود تا بتوان پس از به نتیجه رسیدن تحقیقات، به سمتی برویم که نتایج آن را تجاری کنیم. مرکز رشد نیز، بخش سوم از ارکان پالایشگاه‌ هاشمی‌نژاد است؛ زمانی که نیازهای فناورانه در پالایشگاه احصا می‌شوند، جوانانی که قدرت تبدیل ایده به محصول را دارند، در قالب استارت‌آپ‌ها و با تکیه بر دانش فنی، این محصولات را تولید می‌کنند. این سه گروه و رکن اساسی، روی موضوعات مرتبط با خودکفایی، اشتغال‌زایی و بهره‌گیری از ظرفیت دانش‌بنیان‌ها فعالیت می‌کردند.

با شعار امسال و فرمایشات مقام معظم رهبری تکلیف شد که این فعالیت‌ها را گسترش دهیم و آنها را منسجم‌تر پیگیری کنیم. بر این اساس، کارگروهی تشکیل دادیم تا به‌صورت یکپارچه، پژوهش، خودکفایی و مرکز رشد در کنار هم قرار گیرند تا با هم‌افزایی، شاهد شتاب در اجرای برنامه‌های تجاری‌سازی و تولید محصولات بار اول این حوزه باشیم. در این زمینه تأکید ویژه‌ای روی تولید محصولات بار اول داشتیم با این هدف که پژوهش، خودکفایی و مرکز رشد با هم به‌گونه‌ای عمل کنند که برای همه نیازهای فناورانه‌ای که تاکنون تولید نداشته، برنامه‌های عملیاتی تعریف کنیم و به نتایج مطلوبی برسیم. تاکنون ۲۶ مورد محصول بار اول شناسایی شده و قرار است در این زمینه با شرکت‌های دانش‌بنیان همکاری کنیم. بر این اساس تا پایان سال این برنامه‌ها محقق خواهند شد و با ظرفیت شرکت‌های دانش‌بنیان در این ۲۶ مورد به مرحله خودکفایی کامل خواهیم رسید.

با تأکید احمد زمانی، مدیر هماهنگی و نظارت بر تولید شرکت ملی گاز ایران، مبنی بر توجه ویژه به اقدام‌های نوآورانه، همچنین ضرورت تولید محلول آمین در داخل (برای شیرین سازی گاز)، کارگروهی ویژه تشکیل شده است که با تکیه بر توان شرکت‌های دانش‌بنیان، بتوان این محصول راهبردی را تولید داخل و از واردات آن جلوگیری کرد.

پالایشگاه شهید هاشمی‌نژاد، راهبری مخزن ذخیره‌سازی شوریجه را هم به عهده دارد؛ افزون بر فعالیت‌های معمول ازجمله تزریق و برداشت گاز، به‌منظور افزایش راندمان و بهره‌وری نیز اقدام‌هایی انجام شده است؟

خوشبختانه هم‌اکنون ۱۲ درصد از برنامه تکلیفی تزریق گاز به مخزن شوریجه پیشی گرفته‌ایم.

درباره افزایش بهره‌وری در پالایشگاه شهید ‌هاشمی‌نژاد از ایده‌های خوب همکاران در جهت افزایش تولید و بهره‌وری استفاده می‌شود و بر تحقق و اجرای آن هم تأکید بسیار داریم. این برنامه را با پیاده‌سازی نظام پیشنهادها در سطح شرکت ارتقا داده‌ایم؛ به‌طوری که در این حوزه در زمره شرکت‌های برتر در سطح شرکت ملی گاز ایران قرار داریم.

در طراحی اولیه پالایشگاه شهید هاشمی‌نژاد واحد ذخیره‌سازی، فشار گاز ورودی کمپرسورها را حدود ۴۲ بار در نظر گرفته بود، در حالی که فشار خروجی پالایشگاه همیشه بیش از ۴۲ بار است و به ۴۵ تا ۵۶ بار نیز می‌رسد. این موضوع دلیلی شد تا همکاران آن را بررسی کنند تا بتوانیم در کمپرسورهای تزریق، افزایش ظرفیت داشته باشیم. پس از بررسی و انجام شبیه‌سازی، به این نتیجه رسیدیم که با توجه به اینکه فشار خروجی پالایشگاه بالاتر است، کمپرسورها می‌توانند با دور کمتر، گاز بیشتری را تزریق کنند. این طرح در قالب تفاهم‌نامه پژوهشی با دانشگاه فردوسی مشهد امضا و اجرایی شد. بر این اساس، اساتید دانشگاه این طرح را بررسی کردند و پس از تأیید با توجه به پکیجی که آماده شده بود، در اقدامی ارزشمند توانستیم مجموع ظرفیت تزریق ۳ کمپرسور مجتمع ذخیره‌سازی شوریجه را از ۱۰.۵ میلیون مترمکعب به ۱۳ میلیون مترمکعب برسانیم.

کاهش آلودگی زیست‌محیطی و کاهش مشعل‌سوزی نیز به‌صورت جدی رصد می‌شود. در این حوزه توانسته‌اید به جایگاهی مطلوب دست یابید؟

در برنامه ششم توسعه، همه شرکت‌های نفت و گاز مکلف شده‌اند مقدار گازی را که به مشعل ارسال می‌کنند به میزان کمتر از ۹۰ درصد طراحی برسانند و طرحی با عنوان «حرکت به سمت فلر صفر» تعریف شد. برای اینکه این طرح عملیاتی شود، اولین گام این بود که بررسی شود شرکت‌های پیشرو در سطح دنیا چگونه این کار را انجام می‌دهند. تحقیقات اولیه نشان داد شرکتی معتبر که طراحی و ساخت مشعل پالایشگاه‌ ‌هاشمی‌نژاد را نیز انجام داده، پکیج‌های فلرگس ریکاوری ساخته است. این پکیج‌ها گاز را از فلر دریافت کرده و پس از تصفیه به‌عنوان گاز سوخت به سمت پالایشگاه ارسال می‌کنند. این شرکت خارجی برای ساخت این پکیج، ۶ میلیون دلار هزینه درخواست کرده بود؛ در حالی که با تکیه بر ظرفیت جوانان توانمند پالایشگاه، در ۳ فاز، گازهایی را که به سمت مشعل می‌رفت، ریکاوری کردیم. در فاز نخست، گازهای شیرین فلر را با ایجاد شبکه به سوخت زباله سوزهای واحد بازیافت گوگرد اختصاص دادیم. در فاز دوم، پکیج شیرین سازی شبیه پکیج شرکت خارجی، در پالایشگاه طراحی و گازهای ترشی که به سمت مشعل می‌رفت، جمع‌آوری کردیم. پس از شیرین سازی، این گاز برای سوخت بویلرها استفاده می‌شود. در مرحله سوم نیز نشتی‌هایی که از سمت شیرهایی که به سمت شبکه فلر می‌رفت، مدیریت شد.

طبق استاندارد و طراحی اولیه پالایشگاه، ۲۴ هزار مترمکعب گاز به سمت فلر ارسال می‌شد که اجرای طرح «حرکت به سمت فلر صفر» حجم این گاز به کمتر از ۲ هزار مترمکعب کاهش یافت. بر این اساس، تکلیفی که در برنامه ششم توسعه به آن توجه شده بود، تحقق یافت. نکته قابل تأمل اینکه، گاز مصرفی شهر سرخس با ۱۰۰ هزار مشترک در فصل زمستان گذشته روزانه ۱۰ هزار مترمکعب در ساعت بوده است و با اجرای این طرح بخشی از این گاز از مسیر بهینه‌سازی و کاهش مشعل‌سوزی تأمین شد.

در حوزه‌های دیگر محیط‌زیست چه اقدام‌هایی اجرایی شده است؟

پروژه‌ای را با عنوان تغلیظ گاز اسیدی در دست اقدام داریم که در مرحله راه‌اندازی است. عملیات نصب تجهیزات و پیش راه‌اندازی این پروژه نیز انجام شده است. در زمان طراحی اولیه پالایشگاه و در کوره واکنش، غلظت گازی که به سمت واحدهای بازیافت گوگرد هدایت می‌شد، حدود ۳۶ درصد بوده است و موجب می‌شود که با این درصد تغلیظ واکنش به‌طور کامل انجام نشود؛ دمای پایین موجب می‌شود راندمان کوره کاهش یابد و ترکیبات سمی به سمت کاتالیست‌های بازیافت گوگرد حرکت و آنها را غیرفعال کنند. هدف از اجرای این پروژه، افزایش غلظت از ۳۶ به ۵۰ درصد است. با اجرای پروژه افزایش غلظت گاز، شاهد انجام کامل فرآیند کوره واکنش خواهیم بود و دمای کوره از ۸۴۰ به ۱۰۰۰ درجه سانتی‌گراد خواهد رسید و ترکیبات مسموم‌کننده کاتالیست‌ها نیز از بین خواهند رفت.

زمانی که کاتالیست کیفیت خود را از دست دهد، راندمان واحد که در ابتدای راه‌اندازی بین ۹۴ تا ۹۷ درصد است، به‌تدریج کاهش می‌یابد. با کاهش راندمان، تولید گوگرد نیز کاهش می‌یابد.

با اجرای این پروژه افزون بر بهبود مؤلفه‌های زیست‌محیطی، تولید گوگرد پالایشگاه نیز به ازای هر واحد تصفیه گاز، ۱۱ هزار تن در سال و در مجموع ۵۵ هزار تن افزایش می‌یابد.

در حوزه مدیریت و صرفه‌جویی در مصرف آب چه کارنامه‌ای دارید؟

در رابطه با حفظ محیط‌زیست، افزون بر موارد یادشده، اقدام مثبت و خوبی دیگری که انجام شده، مربوط به موضوع آب است. با توجه به شرایط خشکسالی حاکم بر کشور، موضوع آب بسیار کلیدی و راهبردی است. بر اساس طراحی اولیه، پالایشگاه باید روزانه چهار هزار مترمکعب آب مصرف کند که مقدار قابل‌توجهی است. بر این اساس، پروژه‌های بازچرخانی آب را در پالایشگاه طراحی کرده‌ایم و با نصب تأسیسات مناسب و بهینه‌سازی مناسب‌تر، این بازچرخانی را انجام داده‌ایم. با اجرای این پروژه‌ها توانسته‌ایم آب مصرفی پالایشگاه را از روزانه چهار هزار مترمکعب به ۲۵۰۰ مترمکعب در روز کاهش دهیم. از سوی دیگر، از روش تبخیری برای تولید آب مقطر استفاده می‌شد که هزینه‌های زیادی را به سیستم تحمیل می‌کرد، ضمن اینکه اتلاف آب زیادی نیز به همراه داشت، اما تبدیل فرآیند قبلی به سیستم آر او (RO) موجب شد ۷۵۰ مترمکعب در روز بازچرخانی و برگشت آب داشته باشیم.

کاهش این میزان آب باعث شد ۷۵۰ مترمکعب آب برداشتی از چاه‌های آب کاهش یابد. در خصوص کاهش مصرف آب و استفاده بهینه از آن پروژه‌های زیادی اجرایی شده است و پروژه‌هایی نیز در دست اقدام داریم که مقدار بازچرخانی آب را از مقدار مورداشاره بیشتر کنیم. دمای هوا زمستان در منطقه سرخس به منفی ۲۵ درجه می‌رسد. زمانی که دما به این میزان می‌رسد، سیستم‌ها باید گرم نگه داشته شود. گرم کردن این سیستم‌ها با بخار «ال پی» انجام می‌شود. در انتهای سیکل استفاده از بخار، برای گرم کردن، تله‌هایی وجود دارد و در صورتی که بخار ال پی به مایع تبدیل نشده و کماکان بخار داشته باشد، جلوی آن را می‌گیرد تا حداکثر بهره‌وری به وجود بیاید. ممکن است مقداری بخار فرار کند که این بخار داخل آکومولاتور جمع‌آوری می‌شود؛ همچنین داخل مخزن جمع‌آوری، آب و بخار به‌دلیل اینکه در فشار ۱.۵ کیلوگرم بر سانتی‌مترمربع فعالیت می‌کنند، مقداری تبخیر بخار ایجاد می‌شد. همکاران ما بررسی کردند که چگونه می‌شود با بهره‌گیری از امکانات موجود، این بخار را به سیستم بازگرداند. در واحدهای بازیافت، یکسری کندانسور داریم که فن هوایی است و بخاراتی را که در کندانسور سوم واحد بازیافت وجود دارد، سرد می‌کند و دوباره به سیکل برمی‌گرداند تا بتوان بخارات گوگرد را به گوگرد مایع تبدیل کرد. در این بخش ظرفیت مازادی وجود داشت. با بهره‌گیری از این فن‌ها دوباره از بخاراتی که در انتهای واحد بازیافت گوگرد وجود داشت، استفاده و این بخارات دوباره مایع و به سیستم برگردانده شد. با اجرای این پروژه، ۱۰۰ تا ۱۵۰ مترمکعب در روز بخاراتی که هدر می‌رفت، مجدد به سیکل بازگشت.

درباره برنامه تعمیرات اساسی در مجموع چند دستور کار برای تعمیرات امسال صادر شده است؟

تعمیرات اساسی پالایشگاه از پنجم اردیبهشت‌ماه آغاز شده است و اولین واحد بازیافت گوگرد وارد فرآیند تعمیرات اساسی شد؛ با این حال برای اجرای این فرآیند از ۵ سال قبل برنامه‌ریزی می‌شود. در پالایشگاه‌ هاشمی‌نژاد با استقرار برنامه آربی‌آی و یک نرم‌افزار خاص که طراحی شده، برای تعمیرات اساسی ۱۰ سال آینده برنامه‌ریزی کرده‌ایم.

ما باید برای پنج سال آینده برنامه مشخصی در حوزه تعمیرات داشته باشیم و در قالب آن بررسی کنیم که این تجهیزات برای تعمیرات اساسی به چه قطعاتی نیاز دارند و شروع به تأمین این قطعات کنیم. با توجه به اینکه تکلیف داریم که همه قطعات را از داخل تأمین کنیم، تبادلات با شرکت‌های توانمند داخلی باید همواره در جریان باشد. مجموعه این اقدام‌ها باید از پنج سال قبل آغاز شود تا شرایط برای تعمیرات اساسی پنج سال آینده مهیا باشد. تعامل بالادست، پالایشگاه و مدیریت دیسپچینگ شرکت ملی گاز ایران نیز، از دیگر ملزومات اجرای تعمیرات اساسی است. در مدت ۲۲ روزی که به‌عنوان تعمیرات اساسی برنامه‌ریزی شده است، باید این فرآیند به‌طور کامل انجام شود تا تعهدی را که داریم، محقق شود.

بر این اساس برنامه تعمیرات اساسی واحدهای تصفیه گاز، تعمیرات اساسی و تاپ‌آف واحدهای بازیافت گوگرد را در دستور کار داریم. در حوزه تعمیرات کلی پالایشگاه نیز، تعمیرات زنجیره تولید شمال شرق شامل چاه‌های گاز (شرکت بهره‌برداری نفت و گاز شرق)، پالایشگاه و یوتیلیتی و نقاطی که در تعمیرات اساسی واحدی تعریف شده است، انجام می‌شود. در تعمیرات اساسی، ورودی و خروجی یک واحد بسته و فرآیند آغاز می‌شود. ولی در خصوص بخش‌های مشترک، کل فرآیند چرخه تولید در بالادست، پالایشگاه و خط لوله به مدت پنج روز فشرده از سرویس خارج و انجام می‌شود. برای این فرآیند نیز برنامه‌ریزی شده تا در شهریورماه پرونده این کار بسته شود. نکته حائز اهمیت دیگر اینکه پروژه تعمیرات اساسی، اولویت اول کاری نیمه اول سال پالایشگاه است. اولویت اول کاری از این لحاظ که باید واحدهای بهره‌برداری، تعمیراتی و همه واحدهای پشتیبان از جمله اچ‌اس‌ئی، تأمین کالا، خدمات رفاهی، حمل‌ونقل و… در برنامه منسجمی که تعریف شده است، حضور دارند تا از برنامه و اولویت اول پالایشگاه که در پایداری تولید در فصل زمستان نقشی اساسی دارد، پشتیبانی کنند. به همین منظور همه واحدها را مکلف کرده‌ایم که همه توان خود را روی برنامه تعمیرات اساسی متمرکز کنند. تعمیرات اساسی واحدهای ترش، ریسک‌های خاص خود را هم دارد. این ریسک‌ها باید کنترل شود تا به حادثه منجر نشود؛ از این رو تمرکز واحد اچ‌اس‌ئی ما در مقوله تعمیرات اساسی نیز، مستلزم رویکردی بسیار دقیق و شفاف است که خوشبختانه همکاران این واحد روی این موضوع دقت نظر خاصی دارند که بتوانیم سلامت و صحت همکاران و تأسیسات را داشته باشیم.

سیاست جانشین پروری، سال‌هاست به‌صورت جدی در پالایشگاه شهید هاشمی‌نژاد نهادینه شده است. این موضوع به سیاست‌های پالایشگاه بازمی‌گردند یا کلان‌تر است؟

همه گزارشی که در حوزه فعالیت‌های پالایشگاه ارائه شد، از سوی سرمایه انسانی (منابع انسانی) تحقق می‌یابد؛ بر این اساس باید توجه خاصی داشته باشیم تا منابع انسانی به سرمایه انسانی تبدیل شود. به حوزه جانشین پروری در پالایشگاه توجه ویژه و خاصی شده است. روی هر یک از سمت‌هایی که در پالایشگاه هستند، سبد جانشین پروری تعریف کرده‌ایم. در این سبد، همکارانی که مستعد هستند و پیش‌بینی می‌شود در آینده می‌توانند روی این سمت قرار بگیرند با مکانیسم شایسته‌سالاری که پیش‌تر هم به اطلاع همکاران رسانده شده است، انتخاب می‌شوند.

به‌خاطر شفافیت کار برای هر سمت و حوزه یکسری معیارهای کیفی-کمی مشخص کرده‌ایم. در پارامترهای ارزیابی، سابقه کاری، تحصیلات، سکونت در سرخس، قدرت تجزیه تحلیل مسائل، قدرت رهبری و مدیریت و پارامترهای مهمی که در سرپرستی مهم است، استخراج شده است. زمانی که می‌خواهیم ارزیابی کنیم، کارگروه این ارزیابی را انجام می‌دهند. پس از ارزیابی‌ها، از میان همه نفرات، چهار نفر انتخاب و در سبد جانشین آن سمت قرار می‌گیرند. این چهار نفر در زمان انتخاب به‌عنوان رئیس یا سرپرست بار دیگر مورد ارزیابی قرار می‌گیرند و در ادامه برای آنها کلاس‌ها و دوره‌های آموزشی برگزار می‌شود تا زمانی که به‌عنوان سرپرست یا رئیس منصوب شوند، همه آموزش‌های مورد نیاز را گذرانده باشند؛ لازم است تا همکاران برای قبول مسئولیت‌های آینده توانمند شوند. هم‌زمان کار دیگری نیز انجام شده است. از بین جوانان تحصیل‌کرده، ۱۸ نفر به‌عنوان گروه مشاوران جوان انتخاب می‌شوند که برای آنها هدف‌گذاری شده است.

نخست ملزومات کسب‌وکار و شرکت‌داری را به آنها یاد می‌دهیم. این مشاوران جوان را از هم‌اکنون آماده می‌کنیم و به آنها آموزش‌هایی که بتوانند یک کسب‌وکار را راهبری کنند، ارائه می‌شود و دید کلان در آنها ایجاد می‌کنیم. این مشاوران حافظ و نگهبان راهبردهای شرکت نیز هستند. راهبردهای سازمان به آنها آموزش داده شده است و می‌دانند برای تحقق چشم‌انداز باید در چه مسیری گام بردارند. بر این اساس در صورت انحراف از مسیر تعیین‌شده برای رسیدن به چشم‌انداز، به مدیران و تصمیم سازان شرکت اطلاع می‌دهند، همچنین در صورتی که فرصت‌های بهبود جدید وجود داشته باشد، برای تسهیل آن اقدام می‌کنند و مشورت می‌دهند.

آیا به‌صورت مستمر، ارزیابی انجام می‌شود؟

یکی از نگرانی‌های همکارانمان این است که ارزیابی‌ها با چه مکانیسمی انجام می‌شود و آیا در فرآیند آن عدالت وجود دارد؟ در سطح واحدهای پالایشگاه، سیستم جدیدی را که پیش‌تر فقط در واحدهای عملیاتی بود، اجرایی کرده‌ایم. هر همکار در واحد باید گزارشی ماهانه بر اساس شرح وظایف از عملکرد خود به سرپرستش ارائه دهد. سرپرست نیز این گزارش‌ها را بر اساس شرح وظایف، راندمان و بهره‌وری از ۱۰۰ نمره می‌دهد. افزون بر اینکه نمره می‌دهد، یک سری آیتم‌های دیگر نیز برای توانمندسازی و چابک‌سازی لحاظ شده است. برای نمونه نظام پیشنهادها، مدیریت دانش، به ازای هرکدام از این موارد نیز نمره دریافت می‌کند.

بخش دیگر نیز برگرفته از ارزشیابی سالانه شرکت ملی گاز ایران است. در مجموع هر نفر در پایان ماه، یک کارنامه ارزیابی دارد. نفری که اول فهرست قرار می‌گیرد و بیشترین نمره و امتیاز را دریافت کرده است، بیشترین شایستگی را می‌گیرد و نفری که پایان فهرست قرار دارد نیز، کمترین شایستگی را دریافت می‌کند. جاری کردن این فرآیند باعث شد کارکنان مطمئن شوند که با یک مکانیسم اصولی ارزیابی می‌شوند؛ با ارائه گزارش ماهانه، خودشان در ارزیابی نقش دارند. نمره ماهانه و سالانه خود را می‌بینند و متوجه می‌شوند در چه بخش‌هایی نمره بالاتر و کمتری دریافت کرده‌اند.

پالایشگاه شهید ‌هاشمی‌نژاد، با توجه به شرایط جغرافیایی و نزدیکی به مرز، در منطقه تقریباً محروم واقع شده است. در حوزه مسئولیت اجتماعی چه اقدام‌هایی در سطح پالایشگاه محقق شده است؟

شرکت ملی گاز ایران در حوزه مسئولیت اجتماعی پیشتاز است. معتقدیم که ذی‌نفعان ما که مردم شهرستان سرخس هستند، از نعمت بزرگ خداوندی و از تأسیسات گازی که در این منطقه ایجاد شده است، باید منتفع باشند. در این زمینه رویکردهای متنوعی داریم. ابتدا باید همه کارهایی که در حوزه مسئولیت اجتماعی انجام می‌شود، قانونمند باشد و طبق ضوابط قانونی انجام شود. یکسری بخشنامه و دستورعمل‌هایی از سوی وزارت نفت و شرکت ملی گاز ایران در این زمینه تدوین شده است. برای مثال هرسال پروژه‌های عمرانی مورد نیاز که می‌توانند به مناطق کم برخوردار کمک کند، احصا می‌کنیم. پس از دریافت تأییدیه نهادهای ذی‌صلاح سطح شهرستان، این پروژه‌ها در هیئت مدیره پالایشگاه مصوبه و به ستاد شرکت ملی گاز ایران ارسال می‌شوند. پس از تصویب، دریافت مصوبه و بودجه در هیئت مدیره شرکت ملی گاز ایران، این طرح‌ها در قالب مسئولیت اجتماعی اجرا می‌شوند.

در مسیر توانمندسازی جوانان و شرکت‌های بومی منطقه نیز گام برداشته‌ایم تا خدمات مورد نیاز پیمانکاری پالایشگاه را با برون‌سپاری از طریق این شرکت‌ها تأمین کنیم. در این زمینه چهار رویکرد تعریف کرده‌ایم. نخست استفاده از ظرفیت شرکت‌ها، فروشندگان و توزیع‌کنندگانی است که در سرخس حضور دارند. این موارد شامل توزیع آب معدنی، قند، چای و… است که در محل دیگری تولید و در شهرها توزیع می‌شوند. این بخش را در قالب جلساتی که با صنعت و معدن سرخس برگزار شده است، ساماندهی کرده‌ایم. شرکت‌ها به‌دلیل اینکه بومی هستند، می‌توانند با قیمتی پایین‌تر از شرکت‌های خارج شهرستان در مناقصه شرکت کنند. بخش دیگر، کارهای خدماتی و پیمانکاری است. حدود ۲۰ سال پیش که پیمان‌های تعمیرات اساسی را انجام می‌دادیم، بیشتر پیمانکاران از دیگر شهرها بودند و نیروی انسانی خود را نیز از شهرهای خودشان می‌آورند. با توجه به رویکردی که برای توانمندسازی جامعه هدف سرخس و جوانان این شهرستان در دستور کار قرار داده‌ایم، تفاهم‌نامه‌هایی با سازمان فنی و حرفه امضا شد تا نیروهای تحصیل‌کرده و مستعد شهرستان را آموزش دهند و توانمند کنند تا بتوانند فعالیت‌های فنی پالایشگاهی را انجام دهند. در میان این جوانان توانمند، افرادی شناسایی شدند که تحصیل‌کرده بودند و می‌توانستند شرکت کوچک تأسیس و مدیریت کنند.

به آنها شرکت داری آموزش دادیم و در میان شرکت‌های نوپا و بومی که در مناقصات کوچک ما شرکت می‌کردند، گسترش یافتند. هم‌اکنون مناقصه پیمان تعمیرات اساسی را که یکی از بزرگ‌ترین پیمان‌های پالایشگاه است، یک شرکت از سرخس برنده شده است. این مناقصه در فرآیندی شفاف و از طریق سامانه ستاد در سطح ملی برگزار شد. تولید قطعات یدکی نیز رویکرد دیگر است. گاز، صنعتی پیچیده و دارای فناوری پیشرفته است. تولید قطعات در این زمینه از سوی جوانان تحصیل‌کرده به زمان نیاز دارد و برای انجام این کار یکسری رویکردهای خاصی می‌خواهد. در این زمینه نیز دو رویکرد داریم. نخست این است که از بیشتر شرکت‌های دانش‌بنیان و شرکت‌هایی که در حوزه تولید قطعات و یا ارائه خدمات با فناوری بالای پالایشگاه فعالیت می‌کنند، خواسته‌ایم که در پیمان‌های خود و برای تحقق سیاست‌های مسئولیت اجتماعی، از جوانان تحصیل‌کرده سرخس استفاده و آنها را توانمند کنند. در مرکز رشد پالایشگاه، ۱۶ استارت‌آپ شکل گرفته است. برای مثال یکی از آنها در حال راه‌اندازی است تا گسکت‌های مورد نیاز پالایشگاه‌ها را تولید کند. شرکتی دیگر، ویال‌هایی را که در قسمت تصفیه پالایشگاه مورد استفاده قرار می‌گیرد، تولید کرده است و یک شرکت دیگر نیز شکل گرفته است تا ماده‌ای را که در واحدهای دانه‌بندی استفاده می‌شود، تولید کند.

با همکاری شرکت‌های دانش‌بنیان و مراکز دانش‌بنیان در پی آن هستیم ایده‌های جوانان نخبه شهرستان سرخس را تبدیل به محصول کنیم. امیدوارم روزی برسد که شرکت‌های دانش‌بنیان در سرخس به وجود بیاید و با دیگر شرکت‌های دانش‌بنیان در پارک‌های علم و فناوری کشور رقابت کنند.

آیا کارکنان نیز به‌صورت داوطلبانه در فعالیت‌های خیرخواهانه و عام‌المنفعه مشارکت دارند؟

بله. کارکنان پالایشگاه در قالب فعالیت‌های خودجوش اقدام به فعالیت در حوزه‌های خیرخواهانه و حمایت از افراد بی‌سرپرست و بی‌بضاعت کرده‌اند. البته ممکن است این افراد تحت پوشش کمیته امداد یا بهزیستی نیز قرار داشته باشند؛ با این حال در پالایشگاه خیریه‌ای داریم که هرکدام از کارکنان بخشی از حقوق خود را به‌طور ماهیانه به حساب این خیریه واریز می‌کنند. این خیریه یک هیئت امنا دارد و کارهای خیرخواهانه‌ای را انجام می‌دهد. هم‌اکنون ۱۵۰ خانوار تحت پوشش خیریه پالایشگاه شهید ‌هاشمی‌نژاد است.

در پایان اگر نکته‌ای باقی‌ مانده است، بیان بفرمایید؟

مهم‌ترین موضوعی که بر آن تأکید داریم این است که همه اقدام‌ها و فعالیت‌های پالایشگاه بر محور قانون و ضوابط و مقررات شکل بگیرد.